Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари

3. Дарёлар, кўллар, сув омборларининг кенглиги 800 метрдан ортиқ бўлган тақдирда теодолит йўналишларини иккала қирғоқ бўйлаб амалга ошириш керак.
4. Ўрнатилган теодолит йўналишларининг нуқта ва пикетларида нивелирлашни амалга ошириш керак, нивелирлаш жараёнида каналлардаги барча иншоотлар: шлюзлар, кўприклар, дюкерлар, акведуклар, сув туширгичлар ва қувурлар нивелирланади.

5.4 Муҳандислик геодезия ишларини бажариш учун бериладиган техник топшириқ В иловада келтирилган талабларга биноан тузилиши керак.

Изланишлар дастури буюртмачининг бериладиган техник топшириғи ва ушбу нормаларнинг 4.22 банди талабларига биноан қуйидаги шаклларда тузилиши керак:
- шакли С иловада келтирилган топография- геодезия ишларининг техник лойиҳаси сифатида (майдонлар кўринишидаги ҳудудлар (участка майдони 300гектардан кўп), йирик ва масъул иншоотлар, таянч геодезия тармоқларини ривожлантириш);
- шакли D иловада келтирилган лойиҳа ўрнига топография - геодезия ишларининг дастури сифатида (майдонлар кўринишидаги ҳудудлар (участка майдони 300гектар ва ундан кам), таянч геодезия тармоқлари ривожлантирилмайди);
- шакли Е иловада келтирилган топография- геодезия ишларининг дастури ўрнига техник кўрсатма сифатида:
айрим майдони 10 гектаргача бўлган участкаларда;
оддий табиий шароитларда алоҳида жойлаштириладиган бино ва иншоотларни қуриш учун;
7.11 бандда келтирилган ишларни бажариш жараёнида.
Эслатмалар:
1.Техник лойиҳа буюртмачининг техник топшириғи (В илова) ва техник кўрсатма (С илова) асосида тузилади;
2. Топография- геодезия ишларини бажариш учун техник кўрсатма қисқа тарзда, ишларни сифатли бажариш учун зарур ва етарли бўлган, С иловада келтирилган маълумотларни ўз ичига олиши керак.
3. Техник лойиҳанинг мазмуни, топография- геодезия ишларининг дастури ва техник кўрсатманинг шакли ва мазмуни С, D ва Е иловаларда келтирилган.
5.6 Майдонларда инженер – геодезик изланишларни олиб бориш учун геодезик асос бўлиб қуйидаги пунктлар хизмат қилади:
Давлат геодезия тармоқлари:
1-4 - синфларга мансуб Ер йўлдоши геодезия тармоқлари пунктлари (ЙГТ-1, ЙГТ-2, ЙГТ-3, ЙГТ-4);
1-4 - синфларга мансуб триангуляция ва полигонометрия пунктлари;
I, II, III IV синфларга мансуб нивелирлаш пунктлари;
қуюқлаштириладиган таянч геодезия тармоқлари пунктлари;
локал (каркасли) йўлдош геодезия тармоқлари пунктлари (КСГС);
Базавий (референцли) станцияларнинг (РГП) доимий амалда бўлган йўлдош геодезия тармоқлари пунктлари;
қуюқлаштириладиган йўлдош геодезия тармоқлари пунктлари (СГСС);
4 – синфга мансуб, 1- ва 2- разрядли триангуляция ва полигонометрия пунктлари геодезия тармоқлари пунктлари;
II, III IV синфларга мансуб нивелирлаш ва техник нивелирлаш пунктлари;
Махсус ишларга мўлжалланган геодезия тармоқлари пунктлари;
Планли ва план-баландли съёмкалар тармоқларининг пунктлари.
5.7 Чизғий иншоотлар учун муҳандислик геодезия изланишларини бажаришда геодезик асос бўлиб, анъанавий усулларда, ёки ер сунъий йўлдошлари ёрдамида кузатувлар натижасида аниқланган таянч план-баландли геодезия тармоқлари пунктлари, ҳамда чизғий объектлар трассалари бўйлаб ташкил қилинадиган план-баландли съёмкалар геодезия тармоқлари пунктлари хизмат қилади.
5.8 Чизғий иншоотлар трассаларида изланишлар жараёнида ташкил қилинади-ган съёмка тармоқларининг геодезик йўллари план бўйича ҳамда баландлиги бўйича кўпи билан ҳар 30 километргача бўлган масофада таянч геодезик тармоқ пунктларига боғланиши керак (магистрал каналлар учун изланишларда эса 8 километргача бўлган масофада).
Геодезик таянч тармоқ пунктлари трассадан 5 километрдан ортиқ масофада бўлган тақдирда планли боғлаш ўрнига ўлчаш йўли томонларининг хақиқий азимутини камида ҳар 15 км масофада аниқлаб бориш керак.
Шаҳарлар ва саноат корхоналари ҳудудларида, ҳамда фойдали қазилма конлари қазиб олинаётган ҳудудларда чизғий иншоотлар трассалари изланиш-лари олиб борилганда геодезик таянч пунктларига планли ва баландлик бўйича боғланиш мажбурийдир.
5.9 Координата ва баландлик системалари ишлар дастурида белгилаб қўйилган бўлиши керак.
Янги қурилаётган корхона, бино ва иншоот лойиҳаси ва қурилиш учун изланишлар маҳаллий координата системасида, амалдаги корхоналарни кенгайтириш, реконструкциялаш ва техник қайта жиҳозлаш учун изланишлар эса, қоидага кўра, бу объектлар учун илгари қабул қилинган координата сис-темасида олиб борилади.
5.10 Маҳаллий координаталар системалари тасвирнинг эгрилигини ва координаталарни Н = 0 эллипсоиди сатҳидан ишлар олиб бориладиган районнингўртача баландлик белгисига нисбати сифатида аниқловчи масштабли коэффициентларни аниқлаш йўли билан амалга оширилади.
5.11 Давлат геодезик тармоқларига планли ва баландлик бўйича боғланишни, улар изланишлар майдонидан 5 километргача бўлган масофада жойлашган тақдирда амалга ошириш керак.
5.12 Геодезик тармоқлар пункт (нуқта)ларининг координаталари объект учун қабул қилинган тўғри бурчакли координаталар системасида ер топографик юза сатҳининг Гаусс - Крюгер проекциясида, зарур бўлганда қурилиш майдончасининг ўрта даражасини ҳисобга олган ҳолда, ҳисоблаб чиқилади.
Эслатма. Изланишлар участкаси чегарасидан 5 километргача бўлган масофада давлат геодезик тармоқлари мавжуд бўлмаган тақдирда топография съёмкалари қуюқлаштирилган мустақил тармоқларда ва геодезик асослашда бажарилиши мумкин.
Бундай съёмкаларнинг майдони 1:5000лик масштаб учун 20кв.километрдан, 1:2000лик ва ундан йирик масштаблар учун эса 10кв.километрдан ортиқ бўлмаслиги керак.
Мустақил съёмкалар тармоқларини ҳақиқий азимут бўйича, майдони 5кв.километргача бўлган участкаларда эса съёмкалар тармоқларини магнит азимути бўйича ориентирлаш керак.
5.13 Топографиявий съёмкаларни асослаш учун таянч тармоқлари пунктла-рининг зичлиги қуйидагича бўлиши керак:
Масштаби 1:5000 съёмка учун – 30 кв. километрга – 1 пунктдан кам бўлмаслиги;
Масштаби 1:2000 ва ундан йирик съёмка учун 15 кв. километрга -1 пунктдан кам бўлмаслиги керак.
Шаҳарларнинг қурилиш билан қопланган ҳудудлари ва уларнинг яқин йиллар ичида қурилиш мўлжалланган қисмларида, ҳамда саноат корхоналари лойиҳаланаётган (реконструкцияланаётган) майдончаларда давлат геодезия тар-моғи пунктларининг зичлиги ҳар 5 кв. километрга 1 тадан кам бўлмаслиги керак.
5.14 Муҳандислик-геодезик изланишларни бажариш учун таянч геодезик асослар зичлиги ишлар дастурида белгилаб қўйилади ва, қоидага кўра, шаҳар, шаҳар типидаги посёлкалар ва саноат майдонларида геодезик зичлаш тармоғининг қурилиш билан банд ҳудудларда ҳар бир квадрат километрга камида тўртта триангуляция (трилатерация) ва полигонометрия пунктлари, ва қурилиш бўлмаган ҳудудларда ҳар бир квадрат километрга битта пункт тўғри келиши керак.
Нивелир тармоқларининг репер ва маркаларини шундай жойлаштириш керакки, улар 1:5000 масштабли планга туширилганда унинг ҳар бир варағидаги нивелир белгиларининг сони биттадан кам бўлмаслиги керак.
5.15 Майдончаларда муҳандислик геодезия изланишлари олиб борилганда геодезия тармоқларини 1 – жадвал талабларига асосан қуриш керак.
1 жадвал