Шахснинг ривожланиши, тарбияси ва ижтимоийлашуви

Shaxs rivojlanishida faoliyatnig urni. Shaxs rivojlanishida irsiyat, muxit, tarbiya bilan bir katorda inson faoliyati xam muxim axamiyat kasb etadi. Bu degani inson kanchalik mexnat kilsa, uning rivojlanishi shunchalik yukori buladi.
Faoliyat uzi nima? Faoliyat shaxs tomonidan tabiiy va ijtimoiy xayotni maksadga muvofik tashkil etiluvchi kundalik, ijtimoiy yoki kasbiy xarakatlarning muayyan shakli, kurinishi. Insonning kobiliyati va yoshi u tomonidan tashkil etilayotgan faoliyat moxiyatiga kura belgilanadi.
Faoliyat jarayonida inson shaxsi, xar tomonlama va bir butun, yaxlit xolda rivojlanadi. Lekin faoliyatni maksadga muvofik amalga oshirishi uchun uni tugri tashkil etish lozim. Lekin kup xolatlarda shaxsning rivojlanishi uchun imkoniyatlar yaratilmaydi, tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy mexnat, bilish faoliyatlari cheklangan buladi.
Usmir va uspirinlar faoliyatining asosiy turlariga uyin, ukish va mexnat kiradi. Ular yunalishiga kura bilishga doir, ijtimoiy, sport, badiiy, texnik, xunarmandchilik xamda shaxsiy kizikishga kura tanlangan soxalardan iborat. Faoliyatning asosiy turi – mulokotdir.
Faoliyat faol va passiv bulishi mumkin. Usmir faoliyati muxit va tarbiya ta’sirida faollashishi yoki susayishi mumkin. Inson shaxsining rivojlanishida uning butun vujudi bilan sevib, uz imkoniyatlarini namoyon etib, mexnat kilish, uzini shaxs sifatida kursata olishi unda uz faoliyatidan konikish xosil kiladi. Uning ijtimoiy mexnatdagi ishtirokida faollik kuzga tashlanadi.
Ta’lim jarayonida faollik ukuvchiga bilimlarni chukur va mustaxkam egallashga, uz kobiliyatini namoyon etishga yullaydi. Bilishga bulgan faollik ukuvchining intellektual rivojlanishini ta’minlaydi.
Faollik kursatishning asosini esa xamma vakt extiyoj tashkil etadi. Extiyojlarning xilma-xilligi faoliyatining xam turlarini kengaytiradi. Shunga kura, ukuvchining turli yosh davrlarida ularning faoliyati turlicha buladi. Ta’lim muassasasida xamma vakt bir xil talab shaxs rivojlanishida ijobiy natija beravermaydi. Turli yosh davrlarida faoliyatning turlari va moxiyati uzgarib turishi kerak.
Insonning ijtimoiy faolligi, kobiliyati barcha muvaffakiyatlarining garovidir. Chunki xar bir inson uz mexnati, gayrati, intilishi bilangina faollashadi. Ukituvchi kanchalik yaxshi ukitmasin yoki tarbiya bermasin, tarbiyalanuvchining uzi xarakat kilmasa, rivojlanish muvaffakiyatli kechmaydi. Zero, barcha ma’naviy-axloxiy kamchiliklarning asosiy sababi xam insonning uz faoliyatini tugri yulga kuymaganligidadir.
Shuning uchun xam inson faoliyati uning rivojlanishi natijasi xamdir. Demak, shaxs faolligi asosida ijtimoiy faollik, tashabbuskorlik, ijodkorlik xislatlarini shakllantirish – uning shaxslik imkoniyatlarini namoyon etishi orkali faoliyatini rivojlantirish muxim sanaladi.