Shamollar. O‘lkadagi mavjud shamollarning xususiyatlari

Garmsel nisbatan kuchli shamol bo‘lib, tezligi sekundiga 15—20 m
ga yetib, havo harorati keskin ko‘tarilib 40°dan .xam oshadi, aksincha nisbiy namlik 5— 10 foizga tushib, chang buronlar ko‘tariladn, havo xiralashadi. Okibat natijada jazirama issiqdan
hamda nam yetishmaslikdan qishloq xo‘jalik ekinlari katta zarar ko‘radi.
Garmselning vujudga kelishi xakida har xil fikrlar mavjud. Baʼzi olimlar fikriga ko‘ra yuqori bosimli havo massasining cho‘l ustidagi havo orasiga kirib, uni atrofga surishidan hosil bo‘ladi desa, boshkalari Erondan Turon teqisligiga kirib keluvchi havo massalari Turkmaniston—Xuroson tog‘laridan oshib o‘tishidan siqilib iyeiydi, okibatda garmsel vujudga keladi deydi. Yana bir guruh olimlarning fikriga ko‘ra tog‘larga g‘arbdan yoki shimoli-g‘arbdan sovuq front yakinlashganda front oldida
bosim pasayadi, okibatda tog‘lar tomondan pastga esadigan sharqiy yoki janubi-sharqiy shamollar paydo bo‘ladi. Pastga to‘shayotganda bu havo ham zichlashib, isib, kurib, fyon kabi harorati ko‘tariladi, nisbiy namligi pasayib garmsel vujudga keladi.
O‘lkaning janubi-sharqiy qismiga, xususan Surxondaryo, Vaxsh vodiylariga janubdan, janubi-sharqdan Afg‘on shamoli esadi.Bu issiq va quruq shamol bo‘lib, tezligi sekundiga 15 m ga yetadi.
Afg‘on shamoli yiliga o‘rtacha 40—70 marta sodir bo‘lib, qum va changlarni vujudga keltirib, havoni xiralashtiradi, baʼzan esa 100—200 m uzoqdagi narsalarni ko’rish kiyinlashadi. Afg‘on shamoli yil bo’yi esib tursa-da, bahorda tez-tez sodir bo‘lib, meva daraxt gullariga, qishloq xo’jalik ekinlariga zarar yetkazadi. Afg‘on shamoli kupincha bir kun, ayrim vaqtlarda 3—4 kun davom etishi mumkin. Afg‘on shamolining vujudga kelishi sovuq havoning kirib kelishi bilan borlik. Shimoldan kirib kelgan sovuq havo og‘ir va zich bo‘lganligi tufayli janubdagi Kopetdog‘ va Paropomiz tog‘laridan oshib o‘tolmay Qoraqumning janubi-sharqiy qismi