Shanxay hamkorlik tashkiloti tomonidan ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash borasida qabul qilingan hujjatlar Reja Kirish

1.Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi
Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi 1-yanvar 2004-yildan faoliyat koʻrsata boshladi. Mazkur tuzilma zimmasiga axborot almashish, chegara va bojxona qoʻmitalarining, maxsus xizmatlarning hamkorligini muvofiqlashtirish, shu orkali terrorchilikning oldini olish vazifasi yuklangan. Shu maqsadda tuzilma tarkibida kengash va ijroqoʻm faoliyati yoʻlga qoʻyilgan. Kengashga 6 davlat maxsus xizmatlari rahbarlarining vakillari kiritilgan. Ijroqoʻmda esa oʻzaro tasdiqlangan lavozim oʻrinlariga muvofiq SHHTga aʼzo davlatlardan vakillar ishlaydi. SHHTga aʼzo davlatlar rahbarlari kengashining 2004-yil 17-iyunda Toshkentda boʻlgan majlisida Tashkilotning shakllanish davri yakunlanganligi qayd etildi. Majlis yakunlari boʻyicha Toshkent deklaratsiyasi, SHHTning vakolatlari va immunitetlari toʻgʻrisidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim, tashkilot va uning organlari faoliyatiga doyr hujjatlar imzolandi. Oʻzbekiston Respublikasining Tashkilotga aʼzo davlatlar Xavfsizlik kengashlari kotiblarining tegishli milliy mahkamalarning yangi taxdid va xurujlarga qarshi turishdagi hamkorligini mustahkamlash maqsadiga qaratilgan doimiy uchrashuvlarini oʻtkazib turish haqidagi tashabbusi qoʻllab-quvvatlandi.
SHHT aʼzo mamlakatlarni xavfsizlik orqali hamkorlik sari boshlaydigan tashkilotdir. Iqtisodiy hamkorlik borasida oldinda transport infratuzilmasini rivojlantirish, tabiiy, mineral xom ashyo zaxiralarini oʻzlashtirish, suv energetika zaxiralaridan unumli foydalanish, ekologiyaga oid va boshqa masalalar bor.
Shanxay hamkorlik tashkilotiga aʼzo davlatlar:

• 
  Qozogʻiston,
  
• 
  Qirgʻiziston,
  
• 
  Rossiya,
  
• 
  Tojikiston,
  
• 
  Oʻzbekiston,
  
• 
  Xitoy,
  
• 
  Hindiston,
  
• 
  Pokiston,
  
• 
  Eron^[5].
  

2. TERRORIZM, SEPARATIZM VA EKSTREMIZMGA QARSHI KURASHISH TO‘G‘RISIDA
SHANXAY KONVENSIYASI
2001-yil 15-iyun, Shanxay
Mazkur Konvensiya O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2001-yil 27-avgustdagi 274-II-sonli “Terrorizm, separatizm va ekstremizmga qarshi kurashish tug‘risidagi Shanxay Konvensiyasini ratifikatsiya haqida”gi Qarori bilan ratifikatsiya qilingan.
(O‘zbekiston Respublikasi uchun 2003-yil 29-martdan kuchga kirgan)
Qozog‘iston Respublikasi, Xitoy Xalq Respublikasi, Qirg‘iziston Respublikasi, Rossiya Federatsiyasi, Tojikiston Respublikasi va O‘zbekiston Respublikasi (keyingi o‘rinlarda — Tomonlar),
BMT Nizomining eng avvalo xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, davlatlar o‘rtasida do‘stona munosabatlarni va hamkorlikni rivojlantirishga oid maqsad va tamoyillariga tayangan holda;
terrorizm, separatizm va ekstremizm xalqaro tinchlik va xavfsizlikka, davlatlar o‘rtasida do‘stona munosabatlarni rivojlantirishga, shuningdek insonning asosyi huquq va erkinliklarini amalga oshirishga tahdid qilayotganligini anglagan holda;
ko‘rsatilgan ko‘rinishlar Tomonlarning hududiy yaxlitligi va xavfsizligiga, shuningdek siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy barqarorligiga jiddiy tahdid qilayotganini e’tirof etgan holda;
1998-yil 3-iyuldagi Alma-Ata qo‘shma bayonoti tamoyillariga, 1999-yil 25-avgustdagi Bishkek deklaratsiyasi, 2000-yil 5-iyuldagi Dushanba deklaratsiyasi va 2001-yil 15-iyundagi “Shanxay hamkorlik tashkiloti”ni tashkil etish to‘g‘risidagi Deklaratsiyasiga tayangan holda;
terrorizm, separatizm va ekstremizm mazkur Konvensiyada belgilanganidek, ularning sabablaridan qat’iy nazar, g‘ech qanday vaziyatda oqlab bo‘lmasligi, bunday qilmishlarni sodir etgan shaxslar qonunga muvofiq javobgarlikka jalb qilinishi lozimligini qat’iy ishongan holda;
mazkur Konvensiya doirasida Tomonlarning qo‘shma kuchlari terrorizm, separatizm va ekstremizm bilan kurashishning samarali shakli ekanligiga ishongan holda,
quyidagilar to‘g‘risida kelishib olishdi:
1-modda
1. Mazkur Konvensiya maqsadlari uchun unda qo‘yidagilarni bildiradigan atamalardan foydalanilgan:
1) “terrorizm”:
a) mazkur Konvensiyaga Ilovada (keyingi o‘rinlarda — Ilova) ko‘rsatilgan shartnomalardan birida jinoyat sifatida tan olingan hamda ushbu shartnomada belgilangan har qanday qilmish;
b) har qanday fuqaro yoki qurolli mojaro vaziyatida harbiy harakatlarda faol ishtirok etmayogan istalgan boshqa shaxsni o‘ldirishga yoki unga og‘ir tan jarohati yetkazish, shuningdek moddiy obyektga, tashkilotga qandaydir katta zarar keltirishga qaratilgan, shunday qilmishlarni rejalashtirish, uni sodir etishga ko‘mak berish, ushbu qilmish kuchining harakteri yoki kontekstidan maqsad aholini qo‘rqitish, jamoat xavfsizligini buzish yoki hokimiyat organini biror harakatni sodir etishga undash yoki to‘xtatish va Tomonlarning milliy qonunchiligiga muvofiq jinoiy tartibda taqib qilinadigan har qanday boshqa qilmish;
2) “separatizm” — davlatning hududiy yaxlitligini buzishga, shu jumladan uning hududidan bir qismini ajratib olishga yoki davlatni dezintegratsiyalash qaratilgan, zo‘ravonlik yo‘li bilan sodir etiladigan, shuningdek bunday qilmishni rejalashtirish va tayyorlash, uni sodir etishga ko‘maklashishi, unga undash va Tomonlar milliy qonunchiligiga muvofiq jinoiy tartibda taqib qilinadigan biror bir qilmish;
3) “ekstremizm” — hoqimiyatni zo‘rlik bilan egallash yoki ushlab turish, davlatning ko‘nstitutsiyaviy tuzumini zo‘rlik bilan o‘zgartirish, shuningdek jamoat xavfsizligiga zo‘rlik bilan tajovuz qilish, shu jumladan noqonuniy qurolli tuzilmalar maqsadida yuqorida ko‘rsatilgan tashkilot yoki ularda ishtirok etish hamda Tomonlar milliy qonunchiligiga muvofiq jinoiy tartibda taqib qilinadigan biror bir qilmish;
2. Mazkur modda biror bir xalqaro shartnomaga yoki mazkur moddada foydalanilayotgan atamalarni keng manoda qo‘llash to‘g‘risida qoidalar bor yoki bo‘lishi mumkin bo‘lgan biror bir Tomonlarning milliy qonunchilgiga zarar yetkazmaydi.
2-modda
1. Tomonlar mazkur Konvensiya, boshqa xalqaro majburiyatlariga muvofiq, shuningdek ularning milliy qonunchiligidan kelib chiqib, mazkur Konvensiyaning 1-moddasi 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni oldini olish, aniqlash va to‘sqinlik qilish sohasida hamkorlikni amalga oshiradilar.
2. Tomonlari o‘zaro munosabatlarda mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni fosh etish lozim bo‘lgan jinoyatlar sifatida ko‘rib chiqishadi.
3. Fosh etish va jinoiy ishlar bo‘yicha huquqiy yordam ko‘rsatish bilan bog‘liq masalalarda mazkur Konvensiyani tatbiq etishda, Tomonlar ular a’zolari hisoblangan xalqaro shartnomalarga muvofiq hamda Tomonlar milliy qonunchiligidan kelib chiqib hamkorlikni amalga oshirishadi.
3-modda
Tomonlar zarur bo‘lishi mumkin bo‘lgan, shu jumladan milliy qonunchilik sohasida tegishli holatlarda, shunday chora-tadbirlarni qabul qilishlari lozimki, mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlar hech qanday vaziyatda faqat siyosiy, falsafiy, mafkuraviy, irqiy, etnik, diniy yoki boshqa o‘xshash xarakterdagi mulohazalarga ko‘ra oqlanmasligi va ularning og‘irlik darajasiga yarasha jazolanishi kerak.
4-modda
1. Mazkur Konvensiya kuchga kirishi uchun zarur davlat ichki protseduralarini bajarilganligi to‘g‘risida depozitariyga xabar yuborilganidan so‘ng 60 kun ichida Tomon mazkur Konvensiyani bajarish uchun mas’ul o‘zining markaziy vakolatli organlarining ro‘yxatini yozma shaklda diplomatik kanallar orqali depozitariyga taqdim qiladi, depozitariy uni boshqa Tomonlarga jo‘natadi.
2. Mazkur Konvensiya qoidalarin bajarish bilan bog‘liq masalalari bo‘yicha Tomonlarning markaziy vakolatli organlari o‘zaro bevosita aloqa o‘rnatishadi va hamkorlik qilishadi.
3. Biror bir Tomonning markaziy vakolatli organlarining ro‘yxatiga o‘zgartirishlar kiritilganda, u bu to‘g‘risida depozitariyga xabar beradi, u esa mazkur ma’lumotni boshqa Tomonlarga yetkazadi.
5-modda
Tomonlar mazkur Konvensiya 1-moddaning 1-bandida, shu jumladan xalqaro tashkilotlar va xarqaro forumlarda, ko‘rsatilgan qilmishlar bilan kurashish masalalari bo‘yicha o‘zaro kelishuvga ko‘ra konsultatsiyalar o‘tkazishi, fikr almashinishi, pozitsiyalarini muvofiqlashtirishi mumkin.
6-modda
Tomonlarning markaziy vakolatli organlari mazkur Konvensiyaga muvofiq quyidagi yo‘l bilan hamkorlikni amalga oshiradi va bir biriga ko‘mak beradi:
1) ma’lumotlar almashinish;
2) operativ-qidiruv tadbirlarini o‘tkazish to‘g‘risidagi talabnomalarni bajarish;
3) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarning oldini olish, aniqlash va to‘sqinlik qilish uchun kelishilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va qabul qilish va ularni amalga oshirish natijalari to‘g‘risida o‘zaro xabar berish;
4) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan, boshqa Tomonlarga qarshi qaratilgan qilmishlarni o‘z davlat hududida oldini olish, aniqlash va to‘sqinlik qilish bo‘yicha choralar qabul qilish;
5) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni sodir etish uchun har qanday shaxs va (yoki) tashkilotlarni moliyalashtirish, qurol-yarog‘ va o‘q-dorilarni yetkazib berish, boshqa turdagi ko‘mak berishni oldini olish, aniqlash va to‘sqinlik qilish bo‘yicha chora-tadbirlar qabul qilish;
6) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni sodir etishga shaxslarni tayyorlash bo‘yicha faoliyatni oldini olish, aniqlash, to‘sqinlik qilish, taqiqlash va tugatish bo‘yicha chora-tadbirlar qabul qilish;
7) ularni qo‘llash amaliyoti to‘g‘risida me’yoriy huquqiy hujjat va materiallar bilan almashinish;
8) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni oldini olish, aniqlash va to‘sqinlik qilish bo‘yicha ish tajribasi bilan almashinish;
9) turli shakllarda o‘z mutaxassislarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
10) boshqa shakldagi hamkorlik to‘g‘risida Tomonlarning o‘zaro kelishuviga ko‘ra bitimlarga erishish, shuningdek zarurat tug‘ilganda mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarga to‘sqinlik qilish bo‘yicha amaliy yordam ko‘rsatish va ularning oqibatlarini bartaraf etish. Bunday kelishuvlar mazkur Konvensiyaning ajralmas qismini tashkil etadigan tegishli bayonnomalar bilan rasmiylashtiriladi.
7-modda
Tomonlar markaziy organlari o‘zaro ahamiyat kasb etuvchi ma’lumotlar bilan almashinishadi, xususan, quyidagilar to‘g‘risida:
1) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan tayyorlanayotgan va sodir etilgan qilmishlar, shuningdek ularni sodir etish bo‘yicha aniqlangan, to‘sqinlik qilingan urinishlar to‘g‘risida;
2) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni davlat boshliqlari va boshqa davlat arboblari, diplomatik vakillik xodimlari, konsullik muassasalari va xalqaro tashkilotlar, xalqaro himoyadan foydalanadigan boshqa shaxslar, shuningdek davlat tashriflari xalqaro va davlat siyosiy, sport hamda boshqa tadbirlar ishtirokchilariga nisbatan sodir etishga tayyorlash to‘g‘risida;
3) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarga tayyorlanayotgan va (yoki) sodir etadigan tashkilotlar, guruhlar va shaxslar to‘g‘risida, shuningdek boshqa ko‘rinishda ushbu qilmishlarda ishtirok etuvchi, hamda ularning maqsadi, vazifalari, aloqasi va boshqa ma’lumotlar to‘g‘risida;
4) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni sodir etish maqsadida, kuchli ta’sir qiluvchi zaharli, zaharlovchi, portlovchi moddalar, radioaktiv materiallar, qurol-yarog‘, portlovchi qurilmalar, o‘qotar qurol, o‘q-dorilar, yadro, kimyoviy, biologik va boshqa turdagi ommaviy qirg‘in quroli, uni yaratishda ishlatiladigan material va moslamalarni noqonuniy tayyorlash, xarid qilish, saqlash, jo‘natish, olib o‘tish, o‘tkazish va foydalanish to‘g‘risida;
5) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni moliyalashtirish bo‘yicha aniqlangan yoki taxmin qilingan manbalar to‘g‘risida;
6) mazkur Konvensiya 1-moddasining 1-bandida ko‘rsatilgan qilmishlarni sodir etish shakllari, metodlari va vositalari to‘g‘risida.
8-modda
1. Mazkur Konvensiya doirasida Tomonlar markaziy vakolatli organlari o‘rtasida hamkorlik ko‘mak berish to‘g‘risidagi talabnoma asosida ikki tomonlama va ko‘p tomonlama formatlarda, shuningdek Tomonlardan birining markaziy vakolatli organining tashabbusiga ko‘ra xabardor qilish yo‘li bilan, amalga oshiriladi.
2. Talabnoma yoki ma’lumot yozma shaklda jo‘natiladi. Kechiktirib bo‘lmaydigan holatlarda talabnoma yoki ma’lumot yozma ravishda berilishi mumkin, lekin ular 72 soatdan kechiktirilmasdan yozma ravishda, zarurat tug‘ilganda, matni uzatish texnik vositalaridan foydalangan holda, tasdiqlanishi lozim. Talabnoma yoki ma’lumot yoki uning mazmunining haqiqiyligiga shubhalar paydo bo‘lganda, ko‘rsatilgan hujjatlarni qo‘shimcha tasdiqlash yoki tushuntirish talab etilishi mumkin.
3. Talabnoma quyidagilardan iborat bo‘lishi lozim:
a) talabnoma yuborgan va olgan markaziy vakolatli organlarning nomi;
b) talabnoma maqsadi va asosi;
v) talab olgan tomonning ko‘mak berish mazmunini tariflash;
g) talabnomani o‘z vaqtida va kerakli tarzda bajarish uchun foydali bo‘lishi mumkin bo‘lgan boshqa ma’lumot;
d) agar zarurat bo‘lsa, uning yopiqlik darajasini ko‘rsatish.
4. Yozma shaklda jo‘natilgan talabnoma yoki ma’lumot jo‘natuvchi markaziy vakolatli organining rahbari yoki uning o‘rinbosari tomonidan imzolanadi yoki ushbu markaziy vakolatli organ gerbli muhr bilan tasdiqlanadi.
5. Talabnoma va ular tomonidan jo‘natilgan hujjatlar, shuningdek ma’lumot markaziy vakolatli organ tomonidan mazkur Konvensiyaning 15-moddasida ko‘rsatilgan ishchi tillardan birida jo‘natiladi.
9-modda
1. Talabnoma olgan markaziy vakolatli organ talabnomani tezda va mumkin qadar to‘liq bajarilishini ta’minlash uchun barcha zarur chora-tadbirlarni qabul qiladi va mumkin qadar qisqa muddatlarda uni ko‘rib chiqish natijalari to‘g‘risida xabardor qiladi.
2. Talabnoma yuborgan markaziy vakolatli organ talabnomani bajarishga to‘sqinlik qiluvchi yoki uning bajarilishini sezilarli kechiktiradigan holatlar to‘g‘risida darhol xabardor qilinadi.
3. Agar talabnomani bajarish talabnoma olgan markaziy vakolatli organ vakolatiga kirmasa, unda u talabnomani bajarishi mumkin bo‘lgan o‘z davlatining boshqa vakolati markaziy organiga yuboradi va bu to‘g‘risida talabnoma yuborgan markaziy vaolatli organ darhol xabardor qilinadi.
4. Talabnoma olgan markaziy vakolatli organ, uning fikricha, talabnomani bajarish uchun zarur qo‘shimcha ma’lumotlarni talab qilishi mumkin.
5. Talabnomani bajarishda talabnoma olgan Tomon qonunchiligi qo‘llaniladi. Agar talabnoma olgan Tomon qonunchiligining asosiy tamoyillariga yoki xalqaro majburiyatlarga zid kelmasa, unda talabnoma yuborgan vakolatli organ iltimosiga ko‘ra talabnoma yuborgan tomon qonunchiligi qo‘llanishi mumkin.
6. Agar talabnoma olgan markaziy vakolatli organ talabnomani bajarish uning suverneteti, xavfsizligi, jamoat tartibi yoki davlatning boshqa katta manfaatlariga zarar yetkazadi yoki talabnoma olgan tomon qonunchiligi yoki xalqaro majburiyatlarga zid keladi deb hisoblasa, talabnomani bajarish kechiktirilishi yoki uning bajarilishi to‘liq yoki qisman rad qilinishi mumkin.
7. Agar u sodir qilgan qilmish talabnoma olgan Tomon qonunchiligi bo‘yicha jinoyat hisoblanmasa, unda talabnomani bajarish rad qilinishi mumkin.
8. Agar mazkur moddaning 6 va 7-bandlariga muvofiq talabnomani bajarish to‘liq yoki qisman rad qilinsa yoki uni bajarish kechiktirilsa, unda bu to‘g‘risida talabnoma yuborgan markaziy vakolatli organ yozma shaklda xabardor qilinadi.