Sharipova g., Xodjayeva z

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1.Maktablarda o'tiladigan musiqa darslariga qanday maqsad 
va vazifalar qo'yilgan?
2 .Musiqa darsini rejalashtirishda nimalarga ahamiyat berilishi 
kerak?
3 .Umumiy o'rta ta’limning Davlat ta’lim standarti va o'quv 
dasturida musiqa darsidagi mohiyati nimadan iborat?
4. Musiqa madaniyati darslarida qanday musiqa o'qitish 
metoddan foydalanish lozim?
5 .Musiqa darslarini ilmiyligi va zamonaviyligi deganda 
nimalar nazarda tutiladi?
49

---

Tayanch tushunchalar
«D iapazon» — ashulachilar ovozining hajmi.
«Топ» 
— aniq balandlikka ega bo'lgan tovush.
«M utasiya» — bolalar ovozini o'zgarishi.
Seminar
1.Musiqa madaniyati darslarining xususiyati va strukturasi.
2 .Musiqa o'qitishning xususiy (optimal) va umumiy metodlari.
3. Vokal — xor malakalari va ulam ing musiqa darsidagi ahami.
4. Musiqa darslarini rejalashtirish.
1.11. Musiqa ta’limida innovatsion texnologiyalari yordamida 
dars samaradorligini oshirish
Bugungi kunda ta ’lim jarayonida interaktiv metodlarga, 
innovatsion va axborot texnologiyalarga, multimedialarga bo'lgan 
qiziqish tobora ortib bormoqda. Bunga sabab, shu davrgacha 
an ’anaviy ta’limda o'quvchi-talabalarga faqat tayyor bilimlami 
o'zlashtirishga o'rgatilgan edi. Innovatsion texnologiyalar esa 
egallayotgan bilimlami yechimini o'zlari qidirib topishlari, 
mustaqil o'rganib tahlil qilib, hatto xulosalami ham o'zlari keltirib 
chiqishlariga o'rgatadi. Innovatsion texnologiyalar pedagogik 
jarayonda o'qituvchi va talaba faolliyatiga yangilik, o'zgarishlar 
kiritadi va uni amalga oshiradi. «Interaktiv» metod deganda biz 
jam oa bolib fikrlash degan m a’noni tushunamiz. «Innovatsiya» 
so'zi esa «Yangilik kiritish» degan m a’noni anglatadi. Innovatsion 
texnologiyalami eng asosiy maqsadi o'qituvchi va talabalami 
belgilangan maqsadga kanatijaga hamkorlikda tez va oson 
erishishidir. 
O 'qituvchi 
bu 
jarayonda 
«Boshqaruvchi» 
, 
«Yo'naltiruvchi» vazifasini bajaradi.
so

---

Talabalar esa asosiy «bajaruvchilar» vazifasini amalga 
oshiradilar. O 'qitish jarayonida talabalar mustaqil fikrlay olsalar, 
izlansalar, xulosa chiqara olsalar, guruhlar esa bir-birlariga baho 
bera olsalar, bu vaqtda o'qituvchi ularga bunday faoliyatlari uchun 
imkoniyat va sharoit yaratib bersalar, bu o'qitish jarayonining asosi 
hisoblanadi. Ushbu fikrimizni chizma holatida quyidagicha 
ifodalaymiz. Yuqoridagi korinib turibdiki, maqsadni amalga 
oshirish kafolatlangan natijaga erishish talablami hamkorlikdagi 
faoliyati ular qo'ygan maqsad, tanlangan mazmun, metod, shakl, 
vosita y a’ni texnologik jarayonga va belgilangan ketma-ketlikka 
bog'Iiq. O 'qituvchi va talabalami maqsaddan natijaga erishishida 
qanday texnologiya tanlashlari ulaming ixtiyorida. Chunki ikkala 
tomonning asosiy maqsadi aniq natijaga qaratilgan. Bunda 
talabalaming bilim saviyasi, guruh xarakteri, sharoitga qarab 
ishlatiladigan texnologiya tanlanadi. Masalan, kompyuter bilan 
ishlash, tarqatma materiallami, chizma va slaydlami, turli 
adabiyotlardan, axborot texnologiyalardan xohish-istaklariga qarab 
tanlashga bogliq. Qisqa qilib aytganda ta ’limning markaziga olib 
chiqish kerak. O 'qituvchi har bir darsni yaxlit holatga ko'ra bilimni 
va uni tasavetish uchun dars jarayonini loyihalashtirib olishi kerak. 
Har bir darsni rang-barang, qiziqarli bo'lishi uchun oldindan puxta 
oylab tuzilgan bo'lishi darsning loyihalashtirilgan texnologik 
xaritasiga bogliq. Darsning texnologik xaritasini qay korinishda 
yoki shaklda tuzilishi oqituvchining tajribasi oz oldiga qoygan 
maqsad hamda vazifalariga bog'Iiq. Texnologik xarita qanday 
tuzilgan bo'lm asin unda dars jarayoni «yaxlit» holda aks ettirgan 
bo'lishi 
hamda belgilangan maqsad-vazifalar kafolatlangan 
natijada dars jarayonida to'liq o 'z ifodasini topgan bo'lishi 
shart.Musiqa 
madaniyatini 
kengroq 
o*rganish 
uchun 
kompozitoming 
uy 
muzeylariga, 
konsertlarga, 
musiqiy 
festivallarga, musiqiy tanlovlarga sayohat qilish orqali yoki video 
tasma yordamida biror mavzuga oid musiqiy sayohat qilsih orqali 
uyushtirila. Sayohat obyektlari dars mavzusiga bevosita aloqador 
bolishi muhim shartiardandir. Bu oz navbatida sinfda o'tilgan
51

---

darslardan ancha samaraliroq bo'lib, o'quvchilar ongida uzoq 
saqlanib qoladi.
Darhaqiqat, 
innovatsion 
texnologiyalar 
taraqqiy 
etgan 
mamlakat ta’lim sohasidagi siyosatlam ing bosh vazifasi sifatida 
qarab kelingan. Bu sohada «YUNESKO» ham jonbozlik korsatib 
1971-yil Fransiyaning sobiq bosh vaziri Edgaro Foroga jahonda 
ro'y berayotgan o ‘zgarishlar asosida ta’limning maqsadini, 
rivojlantirish yo'nalishlarini aniqlash vazifasini yuklaydi.
Natijada, 1972-yilda «M avjudlik uchun kurash» , «Tarbiya 
dunyosi bugun va ertaga» mavzusidagi kitoblar dunyoga keladi. Bu 
asarlarda zamonaviy texnologik ta ’lim tizimini va mazmunini 
yangilangan xarakterlanuvchi asosiy kuch ekanligi ilmiy va amaliy 
jihatdan asoslab berilgan. Shuningdek, texnologiyalami loyihalash 
tizimida har xil, turlicha yondashuvlar mavjud. Masalan, 
V.A.Monaxov, M .A.Choshamov, V.P. Bespalko, I.Ya.Lemer, 
M.Ochilov kabi taniqli olimlar o 'z hissalata’limni innovatsion 
texnologiyalar rivojlanishiga qo'shganlar. Bunday m as’uliyatli 
muammoni hal etishda Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov 
«Ta’limni ilmiy-nazariy va amaliy tomondan asoslab, ta’lim 
jarayonini 
texnologiyalashtirish 
uchun 
yagona 
pedagogik 
jarakozlangan maqsadga o 'z kuch sarflab, oson erishishni muhim 
tamoyillari» ni ko'rsatgan edilar. Pedagogik texnologiya shunday 
bir narsaki, bevosita tarbiyalanuvchilar ko'rib, eshitib turgan 
narsalar orqali ularga o 'z qalbini, fikrlarini yetkazish imkoniyatini 
beradi. T a’limning asosiy vazifasi talabalami ilmiy bilimlar, 
ko'nikm a va 
malakalar tizimi 
sohasidagi 
bilimlar bilan 
qurollantirishdan iborat. T a’lim jarayonida talabalar bilimlar 
tizimini egallabgina qolmay, balki ko'nikm a va malakalar hosil 
qilib boradilar.
Bilim — talabalami o'qish jarayonida puxta o'zlashtirgan 
o'quv material lari haqidagi m a’lumot.