Sharq allomalarining ilmiy

Shariat – Islom diniy huquq tizimi. Unda sof xuquqiy masalalardan 
tashqari, ahloqiy normalar va amaliy talablarga ham qonun tusi 
berilgan. 
Тarovih – dindorlar tomonidan ramazon oyi davomida, ya’ni ro’za 
tutish kechalari o’qiladigan qo’shimcha namoz. 
Munofiqlar – Islom tarixiga xos atama bo’lib, ikki yuzlamachilikni 
anglatgan. Islom dinining yuzaki qabul qilib, o’zi esa avvalgi 
qabilaviy diniga sig`ishni davom ettirgan arablarga nisbatan 
qo’llanilgan. 
Murid – pir yoki eshonga qo’l berib, ularni o’zining rahnamosi deb 
bilgan shaxs. Muridlar o’z pirlariga itoat etishi, xizmat qilish va 
ularning izidan borishi lozim bo’lgan. 
Noyib – O’rta asrlarda musulmon davlatlarida o’lka yoki viloyat 
hukmdori. Oltin O’rdada noyib xonning yirik viloyatlaridagi 
yordamchisi. 
Sunna – Muhammad Payg`ambarning ko’rsatmalari va oyatlari 
haqidagi hadislar, rivoyatlar. Islomda faqat Muhammad ibrati, 
an’anasi deb e’tirof etilib, Qur’oni Karimdan keyingi muqaddas 
manba hisoblanadi. Sunna VII asr o’rtalarida yig`ila boshlagan. 
So’fi - 1.Masjidda azon aytib, namozga chorlovchi shaxs. Muazzin 
atamasining sinonimi. Muazzin xalq tilida «so’fi» deb ham ataladi. 2. 
Namozxonlar safini tartibga soluvchi. 3. So’fi tariqat va sulukda 
bo’lgan murid. 
Laylat-ul qadr - ramazon oyining 27-kunga o’tar kechasi. Islom 
diniga sig`inuvchilar har yili shu kechada Alloh har bir insonning 
ibodat paytida iltijo qilgan tilagini hisobga olib, uning taqdiri haqida 
hukm chiqaradi, deb tasavvur qiladilar. Mana shuning uchun ham 
Laylat ul-qadr kechasining Qur’on o’qib, Allohga iltijo qilib, duo va 
ibodat qilib o’tkazish rasm bo’lgan. 
Masjid – sajdagoh, musulmonlarning ibodat joylari. Musulmonlar 
jamoa 
bo’lib, 
namoz 
o’qiydigan 
joy. 
Masjidlar 
asosan 
musulmonlarning kundalik besh vaqt namoz o’qishi uchun 
mo’ljallangan muqaddas joy. Juma va Hayit namozlari esa jome’ 
masjidlarida o’qiladi. Birinchi masjidni Madinada Muhammad 
Payg`ambar qurdirgan.
Imom – arabcha so’z bo’lib, namozda jamoatning oldida turib 
namozni 
boshqaruvchi 
kishi. 
Shuningdek, 
Islom 
dinida 

---

219 
musulmonlarning rahbari, boshlig`i demakdir. Imom atamasi 
nihoyatda keng mazmuni bo’lib, quyidagi ma’nolarda ishlatilgan va 
ishlatilmoqda: 1. Sunniylikda barcha musulmonlarning oliy rahbari; 1. 
Sunniylikka shariat mazhablarining asoschisi; 3. Shialikda eng yuksak 
rahnamo, ya’ni Hazrati Ali va uning avlodlari; 4. Sunniylikda ham, 
shialikda ham masjidda namozni boshqarib boruvchi dindor – masjid 
imomi. 
Madrasa – Musulmon ilohiyotining masalalarini sharhlab berib 
turadigan markaz. U madrasa sifatida arablarda VII – VIII asrlarda 
paydo bo’lgan. Keyinchalik ayrim masjidlar qoshida ilohiyot 
maktablari tarkib topib, madrasa deb atala boshlangan. Madrasalar 
xonlar va yirik yer egalari va boshqa davlatmand kishilar tomonidan 
qurdirilgan. Mutavalli vaqfdan tushgan daromadni mudarris, 
mullavachcha, imom va boshqalarga taqsimlangan. Madrasaga 
maktabni tugatgan o’spirinlar qabul qilingan. O’rta Osiyodagi 
madrasalarda arab va fors tilida yozilgan «Avvali ilm» kitobi 
o’qitilgan. Ayrim madrasalarda tibbiyot, aruz ilmi, falsafa, geografiya 
va boshqa fanlar ham o’qitilgan. Madrasaning har bir bosqichida 
o’qish muddati 3- 4 yil davom etgan. 
Mavlid – Muhammad Payg`ambarning tug`ilgan kuni bilan bog`liq 
diniy bayram. Rabi al-avval oyining 12 kuni nishonlanadi. Musulmon 
mamlakatlarida mavlud kuni duolar, Payg`ambar sha’niga 
madhiyalardan 
iborat she’rlar o’qiladi, sadaqalar beriladi, 
dindorlarning yig`ilishlari o’tkaziladi. 
Maddoh – XX asr boshlariga qadar O’rta Osiyo hududida odam 
gavjum, maydonlarda, joylardagi ochiq maydon va choyxonalarda 
hamda saroylarda odamlarni to’plab, ularga aziz avliyolarning 
karomatli mo’jizalarini izohlab beruvchi, diniy qonun-qoidalarini 
sharhlab tushuntiruvchi diniy notiq. Maddoh xizmati evaziga 
tinglovchilaridan nazr yig`ib olingan.