Sharq allomalarining ilmiy

Chokar – O’rta Osiyoda ilk feodalizm davrida feodallarga qarashli 
bo’lgan qurollangan yigitlar guruhi. 
Ixshid – So’g`d hokimlarining nasabi, unvoni. Тarixiy ma’lumotlarga 
So’g`d arab xalifaligi tomonidan istilo qilingunga qadar bu yerda 13 
ishxid hukmronlik kilib tungan. 
Тolerantlik (lot. Tolerantia -sabr) boshqalarning fikr, e’tiqod va 
erkinliklariga bag`rikenglik va sabr-toqat bilan munosabatda 
bo’lishdir. 
Тa’kidlash joizki, Islom dini bilan bog`liq yangi atamalar ham paydo 
bo’ldi. Avvalgi diniy atamalar sekin-asta o’z ta’sirini yo’qota bordi. 
Iqtisodiy hayotda ham yangi soliqlar solinishi bilan yangi atamalar 
paydo bo’ldi. Arablar Movarounnahrning iqtisodiy hayotini o’z 
qo’llarida jilovlab olish uchun sosoniylarning soliq tartibini joriy 
etdilar. Ularning nomlanishi arab tilidan kirib keldi. 
Arab tilidan o’zlashgan atamalarning deyarli ko’pchilik qismi hozirgi 
davrimizda muomalada ishlatilib kelinmoqda. 
Islom – dunyoda eng ko’p tarqalgan dinlardan biri bo’lib, unga 
e’tiqodda bo’lganlarni musulmonlar deb ataladi. Islom dini yagona 
xudo – Allohga e’tiqod qiladi. Islom dini VII asrda Arabistonda 
vujudga kelgan. Muhammad Payg`ambar islom dinining asoschisidir. 
Islom dini bugungi kunda arab davlatlarida, Тurkiya, Eron, 
Afg`oniston, Pokiston, Indoneziya, O’zbekiston, Ozarbayjon, 
Qozog`iston, Тurkmaniston, Qirg`iziston va boshqa bir qator 
mamlakatlarda asosiy din hisoblandi.
Qur’on – Musulmonlarning asosiy muqaddas kitobi. Muhammad 
Payg`ambarning Makka va Madinada olib borgan og`zaki diniy 
targ`ibotlari to’plamidan iborat. Qur’onda islom qoidalari, e’tiqod 
talablari, xuquqiy va axloqiy normalari o’z ifodasini topgan. Islom 
an’anasida Qur’on Alloh tomonidan Muhammad Payg`ambarga 
ramazon oyining 27-kuni kechasi vahiy qilinib, ro’za tutilgan. Uning 
27-kuni kechasi «laylot ul-qadr», ya’ni qudrat kechasi, ilohiyot qudrati 
namoyon bo’lgan kecha deb ulug`lanadi. Qur’on kitobini «Qur’oni 
Karim», «Qur’oni Masjid» deb sifatlashadi. 
Movarounnahr-arabcha so’z bo’lib, lug`aviy ma’nosi daryo ortidagi 
yer, degan ma’noni bildiradi. 
Arablar O’rta Osiyoni bosib olgandan keyin Amudaryodan 
shimolgacha qarab cho’zilgan O’rta Osiyo yerlarini Movarounnahr 
deb atashgan. 

---

216 
Avliyo – Islom dinida Allohga yaqin kishi, homiy, «bandalarning 
homiysi» ma’nolarini bildiradi. Avliyo xudoning alohida iltifotidan 
bahra olib, ilohiy qudratga ega bo’lgan, odamlarning hayotiga, 
turmushiga ta’sir ko’rsata oladigan kishi hisoblanadi. Mana shuning 
uchun ham musulmonlar avliyolarning mozorlariga sig`inishib, 
ulardan madad so’rashadi.