Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik

 
1.1.3. Оna plata (tizimli) plata 
Оna plata (tizimli) plata – shaxsiy kompyuterdagi eng katta plata 
bo‘lib, unda markaziy protsessor va periferik qurilmalar o‘rtasidagi 
aloqani ta’minlovchi protsessor, soprotsessor, kontrollerlar, tezkor 
xotira (RAM), kesh xotirasi, ROM-BIOS elementi ( asosiy kirish tizimi 
/ chiqish), qayta zaryadlanuvchi batareya, kristall soat generatori, video 
karta, ovoz kartasi va boshqa qurilmalar. 

---

13 
Оna plataning umumiy ishlashi takt chastotasi va markaziy 
protsessor tomonidan vaqt birligida qayta ishlanadigan ma’lumotlarning 
miqdori (bit kengligi), shuningdek, anakartdagi turli qurilmalar 
o‘rtasida ma’lumot almashish shinasining bit kengligi bilan belgilanadi. 
Anakartlarning arxitekturasi doimiy ravishda takomillashtiril-
moqda: ularning funktsional to‘yinganligi oshadi, unumdorligi oshadi. 
HDD (qattiq disklar) uchun ikki kanalli E-IDE kontrolleri, FDD (floppi) 
kontrolleri, kengaytirilgan parallel (LPT) va ketma-ket (COM) portlar 
va ketma-ket infraqizil port kabi o‘rnatilgan qurilmalar standart bo‘lib 
qoldi. Оnakart tarkibiga quyidagilar kiradi: Markaziy protsessor, 
kompyuterning ichki xotirasi. 
 
Markaziy protsessor 
Markaziy protsessor - kompyuterning miyasi - shaxsiy kompyu-
terning asosiy qurilmasi bo‘lib u axborotni qayta ishlaydi, barcha hisob-
kitoblarni bajaradi va kompyuterning ishlashini boshqaradi. 
Hisoblash haqida gap ketganda, protsessor deganda ko‘rsatmalarni 
tanlash, dekodlash va bajarish, shuningdek, boshqa qurilmalardan 
ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish qobiliyati tushuniladi. Zamonaviy 
shaxsiy kompyuterlarni ishlab chiqarish protsessor axborotni qayta 
ishlashni amalga oshiradigan alohida mikrosxema shaklida ishlab 
chiqarilgandan so‘ng boshlandi. 
CPU ishlashi quyidagi asosiy parametrlar bilan tavsiflanadi: 
• integratsiya darajasi; 
• qayta ishlangan ma’lumotlarning ichki va tashqi bit chuqurligi; 
• soat chastotasi; 
• protsessor murojaat qilishi mumkin bo‘lgan xotira. 
Mikrosxemaning integratsiya darajasi birlik maydoniga qancha 
tranzistorlar (har qanday mikrosxemaning eng oddiy elementi) sig‘ishi 
mumkinligini ko‘rsatadi. Pentium Intel protsessorlari uchun bu qiymat 
3,5 kv. sm uchun taxminan 3 million, Pentium Pro uchun - 5 million. 
Protsessorning ichki bit chuqurligi arifmetik amallarni bajarishda 
bir vaqtning o‘zida qancha bitni qayta ishlashi mumkinligini aniqlaydi 
(protsessorlarning avlodiga qarab - 8 dan 32 bitgacha). 
Protsessorning tashqi bit chuqurligi uning bir vaqtning o‘zida 
qancha bitni qabul qilishi yoki tashqi qurilmalarga uzatishi mumkin-
ligini aniqlaydi (zamonaviy protsessorlarda 16 dan 64 gacha va undan 
ko‘p). Soat tezligi protsessor tezligini belgilaydi. 

---

14