Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik

Faqat o‘qish uchun mo‘ljallangan xotira (ROM-BIOS yoki 
CMOS Setup) - inglizcha Read-Only Memory-ROM «faqat o‘qish 
uchun xotira» degan ma’noni anglatadi - rus tiliga tarjima qilingan 
BIOS dasturini (Basic Input / Output System) saqlaydi. Asosiy kiritish 
tizimi -Chiqish. Ushbu dastur kompyuter yoqilganda uning asosiy 
tugunlarini sinab ko‘rish va operatsion tizimni yuklashni ta’minlaydi. 
BIOS kompyuterning doimiy xotirasida joylashgan va foydalanuv-
chining o‘zboshimchalik harakatlariga kirish imkoni yo‘q. Ushbu 
dastursiz hech bir kompyuter o‘z ishini boshlamaydi. Ma’lumotlar 
ishlab chiqarish vaqtida ROMga kiritiladi. 
Operativ xotiraga kirishni tezlashtirish uchun mikroprotsessor va 
operativ xotira o‘rtasida joylashganidek, maxsus ultra yuqori tezlikdagi 
kesh xotirasi qo‘llaniladi. Bu juda tez super tezkor oraliq xotira. Kesh 
protsessorning ishlamay qolish vaqtini yo‘q qiladi, chunki protses-
sorning kesh bilan almashinuv kursi RAMga qaraganda bir necha 
baravar yuqori. 256 KB keshga ega bo‘lish kompyuter ish faoliyatini 
20% ga oshirishi mumkin. Kesh xotira hajmi 64 KB dan 512 KB gacha. 
U operativ xotiraning eng ko‘p ishlatiladigan bo‘limlarining nusxalarini 
saqlaydi. 
Pentium Pro mikroprotsessorlari bitta paketdagi kesh xotirani o‘z 
ichiga oladi. 
Energiyaga bog‘liq bo‘lmagan CMOS - xotira - CMOS RAM 
(Qo‘shimcha metall oksidi yarim o‘tkazgichli RAM), doimiy ravishda 
batareyasi bilan quvvatlanadi, tizim har safar yoqilganda tekshiriladigan 
kompyuter konfiguratsiyasi parametrlarini saqlaydi. Bu yarim doimiy 
xotira. 

---

17 
Kompyuterning konfiguratsiya parametrlarini o‘zgartirish uchun 
BIOS-da kompyuterni sozlash dasturi - SETUP mavjud.
Xotiraning yana bir turi - video xotira, ya’ni monitor ekranida aks 
etgan tasvirni saqlash uchun ishlatiladigan xotira. Bu grafik tasvir hosil 
qilinadigan maxsus operativ xotiradir. Eng tez-tez, uning qiymati 
intervallarni 512kb uchun 4 MB eng yaxshi kompyuterlari uchun 
amalga oshirish bilan 16.7 million ranglar. Ushbu xotira odatda video 
tekshirgichga kiritiladi. 
Video adapter (grafik adapter) 
Video adapter (grafik adapter) - kompyuter ekrani (monitor) A.I. 
Boshqirdiston bilan daraxt operatsiyalap ataluvchi. Hususiyatlari: 
Tushunarsiz odatiy gorizontal va vertikal screendlar nanni 
bildiradi. Ruhoniy stalklar: 800x60 yoki 1024x768 mm. 
* Kerakli video adapterlar to‘plami bajarish ishlashi funksional 
ego bo‘lib tasvir og‘ziga qo‘yish uchun veb video yaratiladi. Odatda 
video xotira kattaligi 16 Alexa 512 MB bo‘lsa gaplasha oladi. 
* Zamonaviy video adapterlar shu maqsadda o‘z video xotirasiga 
ega bo‘lib, tasvir ishlash vazifalarni bajarish mumkin. Odatda video 
xotira kattaligi 16 dan 512 MB gacha bo‘lishi mumkin. 
Ovoz kartasi (соундбластер) - ovozni qayta ishlash operatsiya-
larini bajaruvchi maxsus plata. Karnay yoki naushniklar soundblaster 
chiqishiga ulangan bo‘ladi. Ovozni yozish uchun mikrofonni ulash 
imkonini beruvchi ulagich mavjud. 
Аsosiy parametr bit chuqurligi, bit sonini belgilash uchun audio 
kodlash ishlatiladi. Bugungi kunda afzal varianti 32-bitli ovoz kartasi 
hisoblanadi. Quyida kompyuter apparatining samaradorligini belgi-
laydigan omillar keltirilgan: 
Kompyuter texnologiyasi - apparatni tanlash bilan bog‘liqligi. 
Kompyuter apparatining tarkibi va maqsadi. 
Elektron kompyuter (kompyuter) ning ishlashiga qanday omillar 
taʼsir qilishi. 
Ovoz kartasi (soundblaster) - ovozni operatsiya bajaruvchi maхsus 
plata takror ishlash. Karnay yoki naushnik soundblaster chiqishiga 
ulangan bo‘ladi. Ovozni ezish uchun mikfonni Ulash imkonini beruvchi 
ulagich mavjud. 
Asosi parametri bit chuqurligi, bit soninini belgilash uchun audio 
kodlash ishlatiladi. Bugungi kunda afzal variantti 32-bitli ovoz kartasi 

---

18 
hisoblanadi. Quyida kompyuter apparatining samaradorligini belgilay-
digan omillar keltirilgan: 
Kompyuter texnologiyasi-apparatini tanish bilan bog‘liqligi. 
Kompyuter apparatining tarkibi va maqsadi. 
Elektron kompyuter (kompyuter) ning ishlanishiga qaysi omillar 
ta’sir qilishi. 
Video monitorlarning maqsadi va turlari. 
Kompyuterlar bilan ishlashda qaysi printerlardan foydalanish va 
ularning ishlash printsiplari nimaga asoslanadi? 
Kompyuter klaviaturasida klavishlarni belgilash. 
Axborotlashtirishning asosini axborotni yig‘ish, to‘plash, qayta 
ishlash va uzatish uchun elektron hisoblash texnologiyasi (EVT) dan 
foydalanish tashkil etadi. Kompyuter-axborotni avtomatik qayta ishlash 
uchun mo‘ljallangan texnik vositalar majmuasi bo‘lib, u murakkab 
hisoblash tizimidir, uning har bir qismi o‘z funktsional maqsadiga ega. 
Shaxsiy kompyuterning umumiy ko‘rinishi.
1. Individual foydalanish uchun mo‘ljallangan shaxsiy kompyu-
terning tuzilishini ko‘rib chiqamiz 
Xotiraning yana bir turi - video xotira, ya’ni monitor ekranida aks 
etgan tasvirni saqlash uchun ishlatiladigan xotira. Bu grafik tasvir hosil 
qilinadigan maxsus operativ xotiradir. Eng tez-tez, uning qiymati 
intervallarni 512kb uchun 4 MB eng yaxshi kompyuterlari uchun 
amalga oshirish bilan 16.7 million ranglar. Ushbu xotira odatda video 
tekshirgichga kiritiladi. 
Rasm 1. Shaxsiy kompyuterning umumiy ko rinishi 1. tizim birligi; 
2.video monitor; 3.кlaviatura ; 4. sichqoncha ; 5. karnay 

---

19 
Dizaynning asosi - bu tizim birligi: kompyuterning barcha 
qismlarini elektr quvvati bilan ta’minlaydigan elektr ta’minoti, pro-
sessor, xotira va kengaytirish kartalari bilan jihozlangan tizim kartasi, 
shuningdek moslashuvchan va qattiq (qattiq disk) magnit disklarda 
ma’lumotlarni yozish va o‘qish uchun qurilmalardir.