Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik

Onakart 
Har qanday shaxsiy kompyuterning Markaziy qismi tizim 
(onakart) (Rasm. 2). Bu uylar: asosiy mikroprosessor; RAM; super-
tezkor saqlash qurilmasi (xotira), bundan tashqari, Kesh xotira deb 
ataladi; doimiy saqlash qurilmasi (rom) tizim BIOS bilan (asosiy 
kirish/chiqish tizimi); nazorat chiplari bir to‘siq, yoki chipset (chipset), 
yordamchi chips va kiritish/chiqish denetleyisileri; apparat sozlash 
ma’lumotlar va bir batareya bilan SMOS xotira; kengaytirish 
ulagichlari, yoki uyalar (uyasi); qattiq disklar interfeysi kabellarni ulash 
uchun ulagichlar, disklar, ketma-ket va parallel portlar, infraqizil port, 
shuningdek universal serial USB avtobus sifatida; elektr ulagichlari; 5V 
dan 3.3 v uchun kuchlanish Konverter prosessor hokimiyatga (ba’zi 
prosessorlar, shuningdek, bir kam kuchlanish talab etiladi); klaviatura 
va boshqa komponentlar bir qator ulash uchun ulagichi. 
Rasm 2. Onakart (Оna plata ) 
ATX va NLX formatli platalarda ham PS/2 standartida sichqoncha 
va klaviatura ulagichlari, parallel va ketma-ket port ulagichlari mavjud. 
Protseessor 
Har qanday shaxsiy kompyuter eng muhim tarkibiy qismi, uning 
«miya» si - kompyuter ishlashini nazorat va axborotni qayta ishlashni 
bajaradi (adabiyotlarda u tez - tez CPU,, Markaziy prosessor birligi - 

---

20 
CPU,, yoki Markaziy prosessor birligi deb ataladi) bir mikroprosessor 
hisoblanadi. Mikroprosessor (Rasm. 3) ultra katta elektron integrasiya 
ebo‘lib, integrasiya darajasi kristallning kattaligi va unda amalga 
oshirilgan tranzistorlar soni bilan belgilanadi. 
Ba’zan integral mikrosxemalar chiplar (inglizcha, chip) deb 
ataladi. Mikroprosessorning asosiy elementlari tranzistorli kalitlar 
bo‘lib, ular asosida, masalan, registrlar qurilgan bo‘lib, ikkita barqaror 
holatga ega qurilmalar to‘plamini ifodalaydi va axborotni saqlash, unga 
tez kirish uchun mo‘ljallangan. Registrlarning soni va bit chuqurligi 
asosan mikroprosessorning arxitekturasini aniqlaydi. 
Rasm. 3. Protseessor 
Ushbu kitobning materiali Intel Pentium Prosessorning eng muhim 
xarakteristikasi takt chastotasi-mikroprosessorning bir sekundda qancha 
elementar takt amalini bajarishini ko‘rsatuvchi kattalikdir. Takt chastota 
megahertz (MGs) o‘lchanadi (1 MGs = sekundiga 1 million takt tezligi) 
va turli prosessorlar uchun quyidagi kattaliklarga ega: 4.77 MGs (Intel 
8088), 16-25 MGs (Intel 80286), 25-40 MGs (Intel 80386), 33-100 MGs 
(Intel 80486), 75-2400 MGs(Pentium). Prosessor ishlashi soat 
chastotasining prosessor tomonidan oddiy buyruqni bajarish uchun 
zarur bo‘lgan tsikllar soniga nisbati bilan belgilanadi, ya’ni, tezlik bir 
sekundda bajariladigan elementar operasiyalar (masalan, qo‘shish) soni 
bilan aniqlanadi. 
2000-yillar boshida 1 GGs (109 Gts) prosessor takt chastotasining 
ostonasiga erishildi. Ushbu kitobning materiali Intel Pentium 4 
prosessori bilan takt chastotasi 2.4 GGs bo‘lgan kompyuterda yozilgan.