Shaxsning bilish faoliyati reja; Bilish faoliyatiga umumiy tavsif

Qisqa muddatli xotira materialni ko'p martalab takrorlash va qayta esga tushirishlar orqali uzoq vaqt esda olib qolinishi bilan ajaralib turadigan uzoq muddatli xotiradan farqli oiaroq, bir marta gina, juda qisqa vaqt oralig'ida idrok qilish va shu zahotiyoq qaytadan xotirlashdan so'ng juda ham qisqa vaqt mobaynida esda qolishi bilan belgilanadi.

Qisqa muddatli esda olib qolish sharoitlarida hal etilishi uchun avtomatlashtirilgan harakat usullari qo'llaniladigan vazifalargina mahsuldor bo'lishi aniqlandi. Materialni o'zlashtirishning kengaytiril-gan usullarini qoilashni taqozo etadigan vazifalar qisqa muddat mobaynida taqdim qilingan sharoitda esda olib qolishning samarador-ligini pasaytirib yuboradi. Shunga asoslanib, qisqa muddatli esda olib qolishni ma'lum vaqt oralig'ida kishining material bilan ishlash faoliyatida faqat avtomatlashtirilgan usullarni qo'llab ishlash imkonini beruvchi esda olib qolish deb ta'riflash mumkin.

Operativ esda olib qolish. Insonning bevosita amalga oshirayot-gan faol, tezkor xarakterlar, usullari uchun xizmat qiluvchi jarayonni anglatuvchi minemik holat operativ esda olib qolish deb ataladi. Operativ esda olib qolishni qisqa va uzoq muddatli esda olib qolish o'rtasidagi oraliq darajalaridan biri deb hisoblash mumkin. Operativ esda olib qolishni kishining odatdagi harakatlariga xizmat qiluvchi xotira jarayoni deb ta'riflash mumkin.

Uzoq muddatli xotiraga shaxs faoliyatining hayotiy muhim maq-sadlariga erishishida taktik jihatdangina emas, baiki strategik jihatdan ahamiyat kasb etgan axborot kelib turadi. Har qanday materialning esda olib qolinishi oldingi harakatning mahsuli va shu bilan birga, kelgusi harakatni amalga oshirish vositasi hamdir.
Xotira faol jarayon boiib, u shaxsning u yoki bu turli ma'lumotlar bilan ishlash malakasiga, unga munosabatiga, materialning qimmatini tasavvur qilishiga bevosita bog'liq bo'ladi. Eng xarakterli narsa shuki, inson faqat eshitgan ma'Iumotining 10 foizini, eshitgan va ko'rgan narsasining 50 foizgachasini, o'zi faol bajargan ishlarining deyarli 90 foizini yodda saqlaydi. Bu ko'plab psixologik eksperimentlarda isbot qilingan. Shaxsning o'zi o'ylab topib, o'zi bevosita bajargan ishlari juda oson esga tushadi.
Shu o'rinda xotiraning sakkiz qonunini eslab qolishni taklif etamiz:
- anglanganlik qonuni. Oddiy, lekin murakkab qonun, ya'ni berilgan materialni qanchalik chuqur anglasak, shunchalik uni mustahkam xotiraga muhrlagan bo'lamiz;