Shaxsning shakllanishi, shaxsning shakllanish jarayoni. Shaxsning shaxsiyatini shakllantirish. Shaxsni shakllantirish omillari, jarayoni, shartlari va muammosi

Shaxsning shakllanishida etakchi rol o'ynaydigan ijtimoiy sharoitlar orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin:
- makroijtimoiy muhit- ijtimoiy tuzum, jamiyatning rivojlanish darajasi va uning odamlar hayoti va faoliyatini ta'minlash qobiliyati, ommaviy axborot vositalarining ta'siri, jamiyatdagi ijtimoiy-siyosiy, etnik, diniy vaziyat va boshqalar.
- mikroijtimoiy muhit- yaqin atrof-muhit aloqa o'zaro ta'siri shaxs: oila, do'stona kompaniya, maktab sinfi, talabalar guruhi, mehnat jamoasi va boshqalar - barcha xilma-xillikdagi ijtimoiy o'zaro ta'sir, birinchi navbatda, faollik va boshqa odamlar bilan muloqot.
- sun'iy yashash joyi- zamonaviy texnologiya, uni ishlab chiqarish va ekspluatatsiya qilish texnologiyalari, zamonaviy sanoatning qo'shimcha mahsulotlari, radio, televidenie, Internet va boshqalar tomonidan yaratilgan axborot va texnik muhit (Insonga bunday ta'sirning tabiati va darajasi hozirda faqat qisman o'rganilgan. , ammo, ahamiyati bu vaziyat qachon zamonaviy rivojlanish jamiyat uni alohida toifaga ajratishga majbur qiladi).
Shaxsning shakllanishi va rivojlanishida alohida rol o'ynaydi uning o'zi insonga barcha tashqi va ichki ta'sirlarning namoyon bo'lishining eng muhim shartlaridan biri sifatida. Shuning uchun atrof-muhitning ta'sirini o'rganishda ikkita jihatni hisobga olish kerak: tashqi sharoitlarning ta'sirining tabiati va shaxsning o'zi faoliyati, ularga munosabat. Ichki va tashqi ziddiyatlarga to'g'ri munosabatni shakllantirish, shaxsning tashqi salbiy ta'sirlarga chidamliligini rivojlantirish kerak.
Tarbiya- atrof-muhit va irsiyat ta'sirini tuzatishga qodir bo'lgan shaxs rivojlanishining o'ziga xos omili. Irsiyat omillari va ongsiz ravishda harakat qiladigan muhitdan farqli o'laroq, tarbiya - bu shaxsning shakllanishi va rivojlanishining maxsus tashkil etilgan jarayoni bo'lib, u shaxs ongiga asoslanadi va uning ishtirokini talab qiladi. Bu ta’lim jarayonining ham kuchli, ham zaif tomonidir.
Ta'lim pedagogikada ko'rib chiqiladigan eng muhim jarayonlardan biridir. Shu bilan birga, psixologiya shaxsiyatni rivojlantirish omillarini ta'kidlab, ikkita bilan cheklangan: biologik va ijtimoiy. "Ta'lim" ga kiritilgan ijtimoiy omil shaxsni ijtimoiylashtirish usuli sifatida. Ushbu tushunchalar o'rtasidagi munosabatni ko'rib chiqing.
tushuncha « sotsializatsiya» fanlararo maqomga ega va keng ma'noda shunday talqin qilinadi insonning jamiyat bilan o'zaro munosabati shaxsning ijtimoiy tizimga to'liq integratsiyalashuvi jarayoni sifatida, uning moslashuvi (moslashuvi) sodir bo'ladi.
Jamiyat ijtimoiy stereotiplar va standartlarni (guruh, sinf, etnik, kasbiy va boshqalar), rolli xatti-harakatlar modellarini shakllantiradi. Inson jamiyatga muxolifatda bo‘lmaslik uchun ijtimoiy muhitga, mavjud ijtimoiy aloqalar tizimiga kirib, madaniy, psixologik, sotsiologik omillarga moslashib, bu ijtimoiy tajribani o‘zlashtiradi. Shu bilan birga, inson o'zining tabiiy faoliyati tufayli avtonomiya, mustaqillik, erkinlik, o'z pozitsiyasini shakllantirish, o'ziga xos individuallikni saqlab qoladi va rivojlanadi.
Shu sababli, gumanistik psixologiyada sotsializatsiyaning mohiyati boshqacha ifodalanadi: o'zini o'zi anglash jarayoni sifatida " I - tushunchalar”, o'z potentsiallarini shaxs tomonidan o'zini o'zi anglash va ijodkorlik atrof-muhitning o'z-o'zini rivojlantirish va o'zini o'zi tasdiqlashiga to'sqinlik qiladigan salbiy ta'sirlarni bartaraf etish jarayoni sifatida. Bu erda sub'ekt o'z-o'zini rivojlantiruvchi tizim, o'z-o'zini tarbiyalash mahsulidir, nafaqat o'zini, balki jamiyatni ham o'zgartirishga qodir. Bu ikki yondashuv sotsializatsiyaning ikki tomonlama xususiyatini ko'rsatadi va bir-biriga zid emas.
Ijtimoiylashuv hayot davomida davom etadigan uzluksiz jarayondir. Mahalliy fanda sotsializatsiya bosqichlarini (bosqichlarini) aniqlashda ular mehnat faoliyatida samaraliroq sodir bo'lishidan kelib chiqadi.