Shodieva melixolning genomika fanidan tayyorlagan

 
 
 

---

DORI RESEPTORLARINING GENETIK FARQLARI 
Molekulyar genetikaning asosiy yo‗nalishlaridan biri insonning irsiy va 
multifaktorial kasalliklarining genetik asoslarini o‗rganishdir. Kasalliklar 
rivojlanishiga olib keladigan genlar polimorfizmlari, shuningdek tug‗ma 
patologiyalarning rivojlanishi uchun mas'ul genetik mutasiyalar o‗rganish bugunga 
kundagi dolzarb masalalardan bo‗lib kelmoqda. 
Biotexnologiya 
laboratoriyasi 
faoliyatining 
hozirgi 
kundagi 
muhim 
yo‗nalishlaridan biri dori vositalariga sezuvchanlikning irsiy asoslarini 
o‗rganishdan 
iborat. 
Farmakogenetika 
personallashtirilgan 
tibbiyotni 
rivojlantirishning eng samarali va istiqbolli yo‗nalishlaridan biridir. 
Farmakogenetika bemorning farmakologik reaksisiga ta'sir ko‗rsatuvchi genetik 
xususiyatlarini o‗rganadi. Dorining, uning qanday dozlalarining samarali bo‗lishi 
yoki buo‗lmasligi o‗rganiladi. Foyda beradi, deb yozib berilgan dorilar bemorning 
sog‗ligiga idjobiy ta'sir etish o‗rniga faqat nojo‗ya ta'sir qilyaptimi, degan 
savollarga javob beradi. Bemorlarning genetik jihatdan o‗ziga xos xususiyatlarini 
aniqlash orqali har bir insonga alohida yondashish, terapevtik omadsizliklarning va 
jiddiy nojo‗ya ta'sirlarning oldini olish imkonini beradi. Negaki dorilarning 
yoppasiga buyurilishi oqibatida hozirda yondosh kasalliklarning rivojlanishi, 
sog‗liqning buzilishi, hatto o‗lim holatlari ham kuzatilmoqda, shuningdek sog‗liqni 
saqlash uchun harajatlar oshib bormoqda. 
Dorivor moddaning biotransformasiyasi (o‗zlashtirilishi) maxsus moddalar 
(fermentlar)ning bir butun guruhi tomonidan bir necha bosqichda amalga 
oshiriladi. Fermentlarning sintezi qat'iy genetik nazorat ostida bo‗ladi. Muayyan 
genlar mutasiyaga uchraganda, fermentlarning tuzilishi va xususiyatida irsiy 
buzilishlari sodir bo‗ladi, natijada fermentning o‗zi yoki uning funksiyasi o‗zgarib, 
p reparatning to‗g‗ri so‗rilmasligi holati yuzaga keladi. Bu preparatning dozasini 
oshirish yoki kamaytirish zaruriyatini taqazo etadi. 
Bundan tashqari, genetik mutasiyalar dori tashuvchi oqsillarda va hujayra 
membranasidagi reseptorlar va transport kanallarida sodir bo‗lishi mumkin. 

---

Mazkur mutasiyalar odatda preparatning farmakokinetikasini o‗zgartirish orqali 
(ya'ni, uning harakati: assimilyasiya, tarqatish, metabolizm yoki chiqarish) yoki 
preparatning ta'sirini o‗zgartirish orqali (masalan, preparatning farmakologik 
ta'siriga sezuvchanlikni o‗zgartiradigan biologik yo‗llarni buzish orqali) terapiya 
samaradorligi va xavfsizligiga ta'sir qiladi. 
Biotexnologiya laboratoriyasida yaratilgan genetik biomarkerlar farmakologik 
reaksiya buzilishlarini aniqlaydi. Klinik amaliyotda ijtimoiy ahamiyatga ega 
kasalliklarda 
keng 
qo‗llaniladigan 
muhim 
dorilarga 
sezuvchanlikning 
farmakogenetik belgilarini qo‗llash farmakoterapiyaning samaradorligi va 
xavfsizligini oshiradi, bu o‗z navbatida kardiologik, onkologik, yuqumli va 
psixiatrik kasalliklarga chalingan bemorlarning umrini oshiradi. 
Gen jeneriyasi fanining maqsadi genlam ing ichki tuzilishini va xromosominada 
tutgan o'rnini ehtiyojga mos ravishda o'zgartirib, ularning faoliyatini idora etishdir. 
Natijada har qanday tirik mavjudotni, albatta imkoniyat darajasida, maqsadga yana 
ham ko'proq muvofiqlashtirish yo'li bilan sanoat miqyosida oqsil m oddalar ishlab 
chiqarish, o'sim lik va hayvon turlarini inson ehtiyojiga mos ravishda o'zgartirish, 
irsiy va yuqumli kasalliklarni aniq va tez tashxis qilish ham da sabablarini aniqlash 
usullari yaratildi. 
Genetik injeneriya (gen injeneriyasi) fani irsiyatning moddiy asosi — DNK 
molekulasini spetsifik tarzda bo'laklarga bo'luvchi va har qanday DNK bo'lagini 
bir-biriga uchm a-uch biriktiruvchii enzimlar ham da DNK bo'laklarini uzunligi 
bo'yicha bir-biridani o'ta aniqlik bilan ajrata oluvchi elektroforez usulining kashf 
eti-j lishi oqibatida vujudga keldi. Ayniqsa, DNK molekulasini tashkil etuvchi 
nukleotidlarning spetsifik ketma-ketligini (izchilligini)] aniqlash ham da xohlagan 
DNK bo'lagini avtomatik tarzda sintez qilish usullarining va uskunalarining kashf 
etilishi bu fanning jadalj sur‘atlar bilan rivojlanishini ta ‘minladi.
Fermentlarning 
sintezi qat'iy genetik nazorat ostida bo‗ladi.

---