Шукуров рустам уткурович омонов камол худоймуродович

ТРОЛЛЕЙ- ток ўтказувчи сим. 
ТРЕНИЕ (ишқаланиш) — 1) Ташқи ишқаланиш - қаттиқ жисмлар орасидаги 
ўзаро механик таъсири. Ишқаланиш жисмларнииг бир-бирига тегиб турган 
жойларида пайдо бўлиб, уларнинг нисбий сурилишига тўсқинлик қилади. 
Қўзғалмас жисмлар орасидаги ишқаланиш сокин. Ишқаланиш харакатдаги 
жисмлар орасидагиси эса кинематик ишқаланиш деб аталади. Бир жисмнинг 
бошқа жисм сиртидаги харакати турига кўра, кинематик ишқаланиш 
сирпаниб ва думалаб ишқаланишга бўлинади. Сокин ишқаланиш турғунлик 
ходисаси деб аталувчи ходиса билан тушунтирилади. Унинг мохияти 
қуйидагича. Бир-бирига тегиб турувчи икки жисмга уринма кучлар F
0
=/
0
P 
таъсир этганида уларда нисбий харакат бўлмаса, турғунлик ходисаси 
вужудга келади, бунда FJ— сокин ишқаланишнингнинг чегаравий (энг катта) 
кучи, Р жисмларнинг бир бирига нормал босим кучи, /
0
— сокин ишқаланиш 
коэффициенти. 
Сиртлари мойланмаган жисмлар орасидаги ишқаланиш қуруқ (ишқаланиш 
тўла мойланганда эса суюқликли ишқаланиш деб аталади. Қуруқ сирпаниб 
ишқаланиш кучи Амонтон қонуни бўйича ушбуга тенг: F
c
=fP, бунда f — 
сирпаниб ишқаланиш коэффициенти (одатда, /^/
0
). Дерягиннинг икки хадли 
ишқаланиш қонуни анчагина аниқ; F
c
=/j(P-^p
G
S), бунда р - хақиқий 
ишқаланиш коэффициенти р
0
- молекуляр тортишиш кучлари ҳосил қилган 
қўшимча босим, S— жисмлар орасидаги бевосита тегишиб турган сиртлар
барчасининг умумий юзи г радиусли шар ёки думалоқ цилиндрнинг текис 
сирти бўйлаб қуруқ думалоқ ишқаланиш кучи Кулон қонуни бўйича: 

---

137 
F
m
= f
m
P / r  га тенг бўлади, бунда -Ё
п
, - думалаб ишқаланиш коэффициенти. 2) 
Ички ишқаланиш - қаттиқ, суюқ ва газсимон жисмларда уларнинг 
деформацияланиши вақтида содир бўлувчи ва механик энергияни қайтмас 
сочилишга, яъни унинг ички энергиясига айланишига олиб келувчи 
процесслар.