Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таълим вазирлиги фарьона политехника институти


Download 0.9 Mb.
bet48/59
Sana04.04.2023
Hajmi0.9 Mb.
#1325717
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   59
Bog'liq
Soliq va soliqqa tortish-2222

3. ЯПОНИЯНИНГ СОЛИЫ ТИЗИМИ

Япония солиы тизимининг баoзи аспектларида тщхталиб щтамиз негаки, у щзига хос хусусиятларига эга ва АЫШ ъамда Европа мамлакатлари солиы тизимидан бир мунча фары ыилади. Японияда давлат ва махаллий солиылар мавжуд. Бунда 1990 йилдаги барча барча солиы тушумларининг 64,2 фоизи давлат солиылари ъисобига 35,8 фоизи эса махаллий солиылар ъисобига олинган. Бироы солиы маблаьларининг махаллий бюджетларга чегирмалар йщли билан ыайта таысимланади. Мамлакатда 3045 та шахар, шахарчалар, районларни бирлаштирувчи 47 префектура бщлиб, уларнинг хар бири щзининг мустаыил бюджетига эга. Солиыларнинг таысимланиши худди уларни тщплашнинг кщзгудаги аксидек: Молия ресурсларининг 64,2 фоизи махаллий маблаьлар сифатига сарфланиб 35,8 фоизи эса умумдавлат функцияларининг амалга оширилишини таoминлайди.


Айтганча, мамлакат бюджети ва префектуралар бюджетларининг даромад ыисми фаыат солиыларгагина асосланмайди. Ыатор бошыа мамлакатларга ыараганда Япония носозлик тушумларининг хиссаси анча юыоридир. Бинобарин, солиылар давлат бюджетига 83,8 фоизни ва носмозлик маблаьлар 16,2 фоизни ташкил этади, махаллий бошыарув идоралари носозлик тушумларининг чорак ыисмига эга (1990-25,3) бунга ижара ъаыи ер участкаларини ва бошыа миниципиал кщчмас мулкни сотиш, пенсиялар, жарималар, облигацияларни сотиш, лотареялардан келадиган даромадлар, ыарзлар ва бошыалар киради.
Даромадларнинг худди шу моддаларига аввалги йил ыолдиьи киритилади. АЫШ ва Европанинг солиы тизими каби Японияники солиыларнинг кщплиги билан характерланади. Уларни худудий бошыарувнинг хар бир идораси ундириш хуыуыига эга. Бироы мамлакатнинг барча солиылари ыонуний хужжатларда ыайд ыилинган. Даромад солиьининг ъар бир тури ыонун билан тщьриланади. Махаллий солиылар хаыидаги ыонун уларнинг турлари ва меoёрий ставкаларини белгилайди ыолганларни махаллий парламент белгилайди. Мамалакатда жами 25 та давлат ва 30 та махаллий солиы бор. Уларни 3 та асосий гурух бщйича таснифлаш мумкин.
Биринчи – бу хуыуыий шахслардан бщлгани каби, жисмоний шахслардан ъам ундириладиган тщьри даромад солиылари. Иккинчи – мулк тщьри солиылари. Учинчи тщьри ва билвосита истеoмол солиылари.
Бюджет асосини тщьри солиылар ташкил этиб, улар афзал ыурилиш шубхасиз.
Хуыуыий ва жисмоний шахслар даромад солиьи давлатга энг юыори даромад келтиради. У бутун солиы тушумларининг 56,4 фоизига тенг.
Корхона ва ташкилотлар фойдадан 33,48 фоиз миыдорида давлат даромад солиьини, давлат даромад солиьидан 5 фоиз миыдорида префектура, даромад солиьидан 12,3 фоиз ёки даромаддан 4,12 фоиз миыдорида шахар (шахарча ва район) даромад солиьини тщлайдилар. Бундан ташыари, фойда префектура тасарруфига тушадиган тадбиркорлик фаолияти солиьини тщлаш манбаи бщлиб хизмат ыилади. Унинг ставкаси 10,71 фоиз.
Жами бюджет даромадига хуыуыий шахс фойдасининг деярли ярми ундирилади.
Жисмоний шахслар 5 та ставка: 10%, 20%,30%, 40%, 50% га бщлган прогрессив шкала бщйича даромад солиьини тщлайдилар.
Бундан ташыари, учта ставка 5-10 ва 15% бщйича префектура даромад солиьи мавжуд. Бундан ташыари махаллий даромад солиылари бор. Бош устига хар бир киши даромад миыдоридан ыатoий назар йилига 3200 йен хисобидан солиы тщлайди.
Бир ыарашда даромад солиылари ьоят юыори кщринади, лекин шуни назарда тутиш керакки ьоят ахамиятли солиы солинмайдиган минимум мавжуд бщлиб, у шунингдек одамнинг оилавий аъволини ъам ъисобга олади. Даволашда сарфланган солиы тщлашдан озод ыилинади. Кщп болали фуыаролар ыщшимча солиы имтиёзларига эга.
Токиолик хар бир кишининг щртача йиллик даромади охирги йилларда 7100-7500 минг йенни ташкил этади. Япониянинг бошыа префектураларида у одатда, бир ыадар паст. Маоши щртача бщлган киши даромадларининг 30 фоиздан кщпроьи даромад солиьидан озод ыилиниши мумкин.
Солиыларнинг иккинчи гурухига мол-мулк солиылари кириб, уларни Россиядан фарыли щлароы, хуыуыий ва жисмоний шахслар бир хил ставка бщйича тщлайдилар. Одатда бу мол-мулк ыийматидан 1,4 фоизга тенг бщлади, уч йилда бир марта ыайта бахоланади.
Солиы солиш обoектига бутун кщчмас мулк, банк депозитлари бщйича фоизлар киради. Солиылар шунингдек, мулкнинг бир эгадоридан бошыасига щтаётган пайтдан яoни мулкни харид ыилиш ва сотиш пайтида ъам тщланади.
Ерга бщлган нарх-навони ошириш ички шахар миграциясига таoмир ыилмай ыщймайди, уй-жойлар офислар боп ыилиниб, ыайта жихозланади. Муниципалитетлар нархнинг баландлиги туфайли жамоа маысадлари: шахар инфраструктурасига кирувчи йщллар, боьлар ва бошыа иншоотлар учун янги ер участкалари сотиб олишга ыодир бщлмай ыолади.
Ыийматга пропорционал равишда усиб бораётган солиылар салбий ходисаларни кучайтира оларди. Шу муносабат билан тартиб ыоида киритилиб, щзига кщра ер солиьи охирга ыайта баъолашга ыараганда 10 дан ортиы фоизга оширилиш мумкин эмас эди.
Япониянинг истеoмол солиылари орасида 30 фоиз ставкаси бщйича ундириладиган савдо – сотиы солиьи асосий бщлиб майдонга чиыади. Автомобил эгаларига солинадиган солиылар, хизматлар учун мехмонхонада туриш, ресторанларда оавыатланиш, иссиы манбаларда чщмилиш ва хоказолар учун акциялар бюджетга анча катта тушумларнинг тушишини таoминлайди. Баoзан солиы кщрсатилаётган хизмат учун муайян сумманинг ошириш пайтида юзага келади. Масалан, ресторандаги тушлик ыиймати 7,5 йенагача бщлганда, унга солиы солинмайди.
Агарда у ыимматроы бщлса, унда нархга 3% ли солиы ыщшилди.
Япониянинг солиы сиёсати махаллий хокимияти идоралари, префектуралар, шахарлар, шахарчалар ва хоказоларнинг молиясини мустахкамлашни кщзда тутади. Уларнинг даромад структурасини умуман мамлакат бщйича 1990 йил маoлумотларига кщра ыараб чиыайлик. Махаллий хокимият идораларининг умумий даромадлари 80,41 трл. йенани ташкил этди. Махаллий солиыларнинг кщплигига (30) ыарамай, улардан щз солиы тушумлари 33,45 трлн. иена ёки махаллий бюджетлар даромад ыисмининг 41,6 % ни таoминлайди. Яна бунга ыщшимча 14,33 трлн. иена ёки иена 17,8% ни умумдавлат, солиылардан чегирма берди. Давлат махаллий идораларга 10,65 трлн иена ёки 13,2 % миыдоридаги маблаьларни умумий тадбирларини щтказиш учун дотация ыилиб берди. Ыолган трлн иена ёки махаллий бюджетлар даромадларининг чорагидан сал ыуйироьи бу – носолиь тушумлар, шу жумладан ыарзлардр.
Кщриб турганимиздек махаллий бюджет ыисмининг ярмидан озроьини ташил этган махаллий солиылар уларда хеч ъам, устунлик ыилмайди. Бу, япон солиы тизимини махаллий солиылар муниципалитетлар бюджетининг учдан икки ыисмидан кщпинча ортадиган. Шимолий Америка солиы тизимидан фарылайди. Умумдавлат солиыларидан чегирмалар, ыатор Европа мамлакатлари, шу жумладан, Германия Россиядагига ыараганда гарчанд кичикроы бщлсада, ьоят ахамиятли роль щйнайди.
Махаллий солиы структураси етарли даражада диыыатга сазовордир. Уни юыорида кщрсатилган солиылар гурухларининг таснифидан келиб чиыиб, 1990 йил маoлумотларига кщра келтирамиз. Махаллий солиыларнинг умумий суммаси (33,45 трлн. иена) дан 18,8 трлн иена ёки 56,2 даромад солиыларига тщьри келади. Иккинчи щринда 10,49 трлн иена ёки 31,4 % ни келтирган мулкий солиылар туради. Учинчи щринда эса истеoмол солиылари туради, улар 4,16 трлн иена ёки махаллий солиылардан 12,4% даромадларни ташкил этади.
Гарчанд умумий тенденциялар бир хил бщлсада, умумдавлат солиылари нисбати бир ыатор пастроыдир. Давлат даромад солиылари 56,5 % умрини (деярли махаллий солиы орасида каби) мулкий 25% ва истеoмол солиылари 18.5% ни ташкил этади. Махаллий солиыларнинг катта улуши махаллий бюджетларга юборилишини ъисобга оладиган бщлсак, бу нисбатан табиийдир.



Download 0.9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling