Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

5- rasm. G‟ishtning siqilishga mustaxkamlik chegarasini aniqlash sxemasi
. 

---

14 
Beshta namunaning mustaxkamlik chegaralarining o‘rtacha arifmetik 
qiymati oddiy g‘ishtning mustaxkamlik chegarasi deb qabul qilinadi. Har bir 
namunaning siqilishga mustaxkamlik chegarasi (8) formuladan topiladi: 
R
siq
=
F
P
max
MPa (7) 
Bu formulada R
siq
– namunaning siqilish mustaxkamlik 
chegarasi, MPa
R
max
– namunani sindirgan kuch, N 
F - namunaning yuzi, mm
2 
Hisoblab topilgan siqilishga mustaxkamlik chegarasi g‘ishtning markasi 
deb qabul qilinadi. 
Standartga 
ko‘ra, 
normal 
pishgan 
g‘ishtning 
markasi 
75,100,125,150,175,200,250 va 300 bo‘ladi. 
Agar sinash natijasida g‘ishtning 100 dan kichik son chiqsa, 75 va hakazo 
deb olinadi. 
8-LABORATORIYA ISHI 
G‟ishtning suv shimuvchanligini aniqlash. 
 
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: quritish shkafi, tarozi va tarozi toshlari, 
vanna, chelak, yumshoq toza latta, 5 dona g’isht. 
Ish tartibi. G‘ishtning 95-100
o 
S suv shimuvchanligini aniqlash uchun 
butun g‘isht quritish shkafida 150-100
o
temperaturada, massasi o‘zgarmay 
qolguncha quritiladi. Keyin quruq uyda normal temperaturaga kelguncha 
sovitiladi va massasi o‘lchanadi. Massasi o‘lchangan 5 dona g‘isht vannaga yon 
qirrasi bilan o‘rnatiladi va g‘ishtning uchdan bir qismini ko‘mguncha suv 
quyiladi. Yana 12 soat o‘tgach vannaga oxirgi marta suv quyiladi. Endi g‘isht 
namunalari batamom suvga ko‘miladi, suv satxi g‘ishtning ustki yuzasidan 
hisoblaganda 2-10 sm baland bo‘lishi lozim.oradan 36 soat, jami esa 48 soat 
o‘tgach g‘ishtlar suvdan olinadi va suvi silqitiladi. Suvi silqitilgan g‘ishtlar 
yumshoq xo‘l latta bilan artiladi, tarozida tortiladi,g‘ishtdan torozi pallasiga oqib 
tushgan suvning massasi ham g‘ishtning massasiga qo‘shiladi. 
G‘ishtning suv shimuvchanligini har bir namuna uchun quyidagi formula 
bo‘yicha aniqlanadi: 
S
sh
=
%
100
*
1
m
m
m

(8) 
Bu yerda m1 – suvga to‘yingan g‘ishtning masasi, g; 
m - quritilgan g‘ishtning massasi, g; 
C
sh
– g‘ishtning suv shimuvchanligi.

---

15 
G‘ishtning suv shimuvchanligi 5 ta namunani sinovdan o‘tkazish 
natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblab chiqarildi.