Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

9-LABORATORIYA ISHI 
 
 Yog‟ochning namligini aniqlash. 
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: metall chizg’ich, quritish javoni, 
analitik tarozi. 
Ish tartibi: Yog‘ochning namligi mutlaqo quruq xoldagi namunaning 
massasiga nisbatan foizlarda aniqlanadi. O‘lchami 20X20X30 mm bo‘lgan 
namuna qipiq va changdan tozalanganidan keyin byuksga joylanadi, texnik 
tarozida byuksi bilan birga 0,01 grammgacha aniqlikda tortiladi va quratish 
javonida 105±2
o
S xaroratda obdan quritiladi va tarozida bir necha marta tortib 
ko‘rib, qurib yengillashganligi aniqlanadi. Yumshoq yog‘och (qaraьay, qora-
qaraьay, tog‘terak kabi daraxtlar yog‘ochi) dan tayyorlangan namunalar quritila 
boshlagan paytidan xisoblab, xar 6 soatda, qattiq yog‘ochdan (eman, qora qayin, 
shumtol kabi daraxtlardan) tayyorlangan namunalar esa xar 2 soatda tortib 
ko‘riladi. 
Namunalarning oxirgi ikki marta tortib ko‘rib aniqlangan massalari 
o‘rtasidagi tavofut ko‘pi bilan 0,02 grammga yetgach, quritish to‘xtatiladi va 
quritish javonidan eksikatorga ko‘chiriladi, eksikatorning konussimon ostki 
qismi suvsiz kal‘tsiy xloridga joylanadi. Byuks namuna bilan birga eksikator 
to‘riga qo‘yiladi-da, uy xaroratigacha sovitiladi. 
Yog‘ochning namlik darajasi W quyidagi formula yordamida 0,1% gacha 
aniqlikda xisoblab topiladi: 
W= [(m
1
-m
2
)/(m
2
-m)] *100; 
Bu yerda m – bo‘sh byuksning massasi, g; m
1
– xo‘l namuna joylangan 
byuksning massasi, g; m
2
– byuksning quritilgan namuna bilan birgalikdagi 
massasi, g. 
 
10-LABORATORIYA ISHI 
Yog‟ochning qurib kichrayishini aniqlash. 
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: metall chizg’ich, quritish javoni, analitik 
tarozi. 
Ish tartibi: Yog‘och suvni (30%) to‘yib shimgan xolatidan tamoman 
quruq (suv – 0%) xolatga o‘tguncha uning o‘lchamlari qisqaradi (xajmi 
torayadi). Ba‘zan, absolyut quruq yog‘och namlangan vaqtda shishib ketishi 
mumkin. Yog‘ochning tuzilishi tekis bo‘lmaganidan uning torayishi va shishishi 

---

16 
xam turli yo‘nalishda turlicha bo‘ladi. Masalan, tolalari bo‘yicha o‘rta xisobda 
0,1%, ko‘ndalang kesimi bo‘yicha (radial yo‘nalishda) 3-6%, tangental kesimi 
bo‘yicha 6-12% o‘zgaradi. Yog‘ochning tolalari bo‘yicha o‘zgarishi nihoyatda 
oz (0,1%) bo‘lganligidan u e‘tiborga olmaydi. 
Qurish natijasida yog‘ochning qancha torayishini aniqlash uchun 
yaxshilab randalangan tayyor reyka namunasidan o‘lchami 30X30X10 mm li 
katta tomonining o‘rtasidan o‘zaro perpendikulyar chiziq chiziladi va bu 
chiziqlarning o‘lchamlari aniqlab qo‘yiladi (4- rasm).