Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

 Materiallarning g‟ovakligini aniqlash. 
Material xajmining g‘ovaklar (bo‘shliqlar) bilan to‘lish darajasi shu 
materialning g‘ovakligi deb ataladi. Har qanday qurilish materialida ma‘lum 
darajada g‘ovaklar bo‘ladi. SHu sababli u xech qachon 100 % zich bo‘la 
olmaydi. Materialdagi g‘ovaklar hisobga olinganda uning zichligi 100 % ga yoki 
1 ga teng keladi. 
Materialning g‘ovakligi quyidagi formuladan hisoblab topiladi. 
F=(1- 


о
)100, (5) 
Bu formulada F – g‘ovaklik, % hisobida; 

o
- o‘rtacha zichlik. g/sm
3 
hisobida 

- xaqiqiy zichlik, g/sm
3
hisobida. 
 Ish tartibi. Dastlab, bundan oldingi ishda foydalanilgan asbob-uskunalar 
yordamida materialning xaqiqiy va o‘rtacha zichliklari topiladi, so‘ngra (5) 
formuladan g‘ovakligi hisoblab chiqariladi. 
5-LABORATORIYA ISHI. 
 
Sopol buyumlarni xossalarini o‟rganish. 
 
 G‟ishtning tashqi belgilariga qarab, sifatini 
a n i q l a sh. 
G‘ishtning standart talabiga muvofiqligini bilish uchun bu g‘isht 
o‘lchamlari va boshqa belgilari, normal pishgan g‘isht etaloniga solishtirib 
ko‘riladi. Buning uchun pishgan g‘isht partiyasining har joy-har joyidan 5 dona 
namuna olinadi va ular raqamlab qo‘yiladi. Standartga muvofiq, normal pishgan 

---

12 
g‘ishtning uzunligi 250 mm, eni 120 mm va qalinligi 65 mm, ya‘ni g‘isht 
o‘lchamlari 250x120x65 mm bo‘lishi kerak. Namunalarning uzunligi, eni va 
qalinligi metall chizg‘ich bilan o‘lchanadi Modulp g‘ishtlarda texnologik 
bo‘shliqlar bo‘lishi va massasi 4kg dan oshmasligi kerak. Amalda aniq 
o‘lchamli g‘isht olish mumkin emas. SHu sababli davlat standartlariga 
g‘ishtning uzunligi bo‘yicha ± 5 mm, eni bo‘yicha ±4 mm, qalinligi bo‘yicha ±3 
mm chetga chiqishlariga ruhsat etadi. G‘isht yuzalari va kovurg‘alarining qing‘ir 
– qiyshiqligi uchun ham ruxsat etilgan chetga chiqishlar belgilangan: yon yuziga 
eng ko‘pi 4 mm va sirtiga eng ko‘pi 5 mm, necha joyidan va qanday darajada 
darz ketganligi; chala pishirilganligi, % hisobida; o‘ak zarralarining 
aralashgan-aralashmaganligi. 
G‘ishtning normal pishirilganligini bolg‘acha bilan urib bilish mumkin. 
Bolg‘acha urilganda jaranglagan ovoz chiqsa, g‘isht yaxshi pishgan, po‘killagan 
ovoz chiqsa, chala pishgan bo‘ladi. 
G‘isht yuzalarining o‘ydim-chuqurligi va qirralarining qing‘ir-qiyshiqligi 
metall go‘niya bilan tekshiriladi.