sinf Tarix Mil avv mln-100 ming yillik-Ilk paleolit Mil avv. 100-40 ming yillik

XII–XIII asrlarda - Vengriya, Boltiqbo‘yi, Rus yerlarida yangi shaharlar vujudga kela boshlagan;
XII asr oxirida - papa Innokentiy III yangi salib yurishlarini tashkil etishga kirishadi;
XIII asrning boshlarida - Boltiqbo‘yida yashovchi est va lit qabilalariga qarshi nemis feodallari urush olib boradi;
XIII asrda - Venetsiyalik savdogarlar – Pololar oilasi vakillari mo‘g‘ullar xonining Osiyoning ichkarisidagi qarorgohiga yetib boradi;
XIII asr - Dehlida Qutb minorasi qurildi;
XIII asr - Oksford universiteti professori Rojer Bekon yashagan davr;
XIII asrning 20–30-yillarida - turkiy qabilalarning mahalliy aholi bilan aralashishi yangi etnos – turk xalqining shakllanishi kuchayadi;
XIII asr - Mali o`z taraqqiyotining cho`qqisiga yetdi;
XIII asrning 1-yarmi - Gotika uslubi yuksak darajada rivojlandi;
XIII asrning oxiridan - Salib yurishlari to‘xtatilishining asosiy sababi G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida boshlangan o‘zgarishlar bo‘ladi;
XIII–XV asrlarda - Yevropaning deyarli barcha mamlakatlari o‘z universitetlariga ega bo‘lishadi;
XIII-XV asrlar - Germaiyani janubiy va g`arbiy qismidagi shaharlar ham yuksaldi;
XIII–XV asrlarda - G‘arbiy Yevropada: Ispaniya, Italiya, Janubiy Fransiyani dengiz orqali Vizantiya hamda Osiyo mamlakatlari bilan bog‘lash uchun Levant,
shimolda Boltiq dengizi orqali London, Bryugge, Lyubek, Novgorod shaharlarini o‘zaro bog‘lash uchun Shimoliy savdo yo‘llari xizmat qilgan;
XIV asr - Oltin O`rda 4 ta ulusga bo`linib ketdi;
XIV asr - qog`ozdan keng foydalanish kitob ishlab chiqarishni yanada ko`paytirdi;
XIV asr - Vladimir-Suzdal knyazligi va Moskva shahri Rus yerlarining birlashuviga asos bo‘ladi;
XIV asrda - Fransiyada toifaviy monarxiya, ya’ni toifa vakillari yig‘iniga tayanadigan, markazlashgan davlat shakllana boshladi ;
XIV asrning boshlarida – Vladimir knyazligining Tver va Moskva shaharlari rus yerlarining yangi markazlari
sifatida yuksala boshlaydi;