Sitologiya va
§. Seleksiya va biotexnologiya
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
|
66 §. Seleksiya va biotexnologiya
hozirgi vaqtda mikroorganizmlar faoliyatidan turli-tuman tex- nologik jarayonlarda keng foydalanilmoqda. Prokariotlar va bir hujayrali eukariotlar hayot faoliyatining mahsuloti bo‘lgan ferment- lardan foydalanish xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida yildan- yil- ga ko‘paymoqda. Non pishirishda, pivo, vino, turli tuman sut mahsulotlarini tayyorlashda mikroorganizmlar, zamburug‘lar va bakteriyalarning fermentativ faoliyatidan foydalaniladi. Shu mu- nosabat bilan sanoat mikrobiologiyasi keng rivojlanmoqda va in- son uchun zarur bo‘lgan, moddalarni ko‘p miqdorda ishlab chiqa- radigan mikroorganizmlarning yangi shtammlari seleksiyasi ja dal o‘smoqda. Bunday shtammlar antibiotiklar, ferment va vitamin preparatlari hamda ozuqabop oqsillarni ishlab chiqishda katta ahamiyat kasb etadi. Masalan, mikroorganizmlardan B 2 , B 12 vitaminlarini olishda foydalaniladi. Yog‘och qipiqlari yoki parafinda o‘sadigan achitqi zamburug‘laridan ozuqabop oqsillar olinadi. Zamburug‘lar tarkibi- da 60 % gacha oqsil moddasi to‘planadi. oqsilga boy bu prepa- ratni chorvachilikda qo‘llash natijasida yiliga qo‘shimcha ravish- da bir million tonnagacha go‘sht yetishtirish mumkin. Mikroorga- nizmlar yordamida almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalarni ishlab chiqish ham muhim ahamiyatga ega. ozuqa tarkibida bun- day moddalarning yetishmasligi organizmlarning o‘sishini keskin sekinlashtiradi. hayvonlarning an’anaviy ozuqasi tarkibida al- mashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar kam bo‘ladi. Mikrobiologik http:eduportal.uz 183 SelekSiya aSoSlaRi VII Bo‘LIM yo‘l bilan olingan lizin aminokislotasidan bir tonnasi hayvonlar ozuqasiga qo‘shilsa, o‘nlab tonna hayvonlar ozuqasini tejab qo- lish mumkin. Inson uchun zarur bo‘lgan mahsulotlarni tirik hujay- ralardan yoki ular yordamida olish texnologiyasi biotexnologiya deb ataladi. Biotexnologiya jadal rivojlanayotgan fanlar qatoriga kiradi. keyingi 30 yil ichida turli xil bakteriyalar va zamburug‘lar faoliyati- dan foydalanishga asoslangan bir qator yangi ishlab chiqarish korxonalari paydo bo‘ldi. Mikroorganizmlar metallurgiya sohasi- da ham “faoliyat” ko‘rsatadi. Rudalardan metallarni ajratib olishda qo‘llaniladigan odatdagi texnologiyalar tarkibi jihatdan murakkab bo‘lgan rudalardan keng foydalanishga imkon bermaydi; ularni qay ta ishlash natijasida juda ko‘p chiqindilar hosil bo‘ladi, atmos- feraga zaharli gazlar ajralib chiqadi. Metallar biotexnologiyasida sulfid bakteriyalari minerallarni ok- sidlashi natijasida ko‘pchilik rangli metallar va noyob elementlar eritmalar tarkibiga o‘tadi. Bu usul yordamida dunyo miqyosida bir necha ming tonna mis olinadi. Bu mis ana’naviy usulda olinadigan mislarga nisbatan 2–3 marta arzonga tushadi. Bakteriyalar fao- liyati yordamida rudalardan uran, oltin va kumush kabilar ajratib oli nib, zararli elementlar mishyak kabilar zararsizlantiradi. olimlar bakteriya hujayrasiga ma’lum genlarni, shu jumladan odam genini ham kiritish usullarini ishlab chiqdilar. Bu usullar gen Download 4.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|