Sobitjon Inog’omov farmasevtik qurilmalarida

 
 
 
 
 
 
3.2-rasm. Elektron torozilarini umumiy ko‘rinishlari 
Reyterli analitik torozilarga qo‘shimcha beriladigan mayda qadoq 
toshchalarining termasi massalari 100 g dan 10 mg gacha bo‘lgan toshchalardan 
tashkil topgan. Mayda qadoq toshchalariga qaraganda ancha katta massalarni 

---

54
tortish uchun torozilar reyter bilan, ya’ni simli qadoq toshcha bilan ta’minlangan 
bo‘lib uni torozi shayinining elkalaridan biriga o‘tkazish qulay. SHayinni har bir 
elkasini usti 10 qismga bo‘lingan. Reyterlar 1 yoki 10 mg og‘irliklarda 
tayyorlanadi. 1ta bo‘linmaga osilgan xolda, reyter shayinda amal qiluvchi pallaga
qo‘yilgan 1 mg yuklanmaga ekvivalent xolatni yuzaga keltiradi; agar reyter 
ikkinchi bo‘linmaga osilgan bo‘lsa, unda 2 mg ga ekvivalent va x.k.
Reyterni osish va siljitish torozilar qutisini o‘ng devori orqali tushirilgan,
maxsus harakatlanuvchi sterjen bilan o‘tkaziladi. Sterjen reyterni quloqlari 
ilintiriladigan ilmoq bilan nihoyalanadi. Tarozilarni qiyoslashning ikki usuli amal 
qiladi:
Birlamchi qiyoslash – torozilarni (qadoqlash toshchalari) ishlab-chiqarishda 
yoki ta’mirlashdan keyin yoki import bo‘yicha keltirishda o‘tkaziladi;
Davriy 
qiyoslash – unga foydalanilayotgan barcha torozilar (qadoqlash 
toshchalari) jalb qilinadi, bunday 
qiyoslashni davriyligi – yiliga 1 marotaba. 
Lozim bo‘lgan tayyorgarchiliklardan keyin tarozilarni 
qiyoslash o‘tkaziladi. 
Siz foydalanishga yaroqli bo‘lgan torozini olasiz va Sizga sizni tarozingizni 
metrologik tavsiflari va boshqa parametrlarini, tashqi ko‘rinishini ham qo‘shib 
olganda, talablarga javob bermasligi tufayli yaroqsizlantirishi mumkin bo‘lgan 
vakolatlangan metrologik organga borish uchun o‘z vaqtingizni sarflashni keragi 
bo‘lmaydi. 
Qiyoslashni berilgan massani aniqlik bilan o‘lchab beruvchi etalon qadoq 
toshchalari yordamida amalga oshiriladi. Aniqligi har xil bo‘lgan sinfga xos 
bo‘lgan og‘irliklar uchun toshlarni xilma-xil termasidan foydalaniladi: analitik
torozilarga-1 mg dan va savdo-sotiq uchun 10 kg gacha. Torozilarni qiyoslashni 
uch etapda amalga oshiriladi: 
- birinchi etapda qiyoslash yuklanishsiz o‘tkaziladi va tarozilarni to‘g‘ri 
o‘rnatilganligi ko‘rikdan o‘tkaziladi va ularni mo‘ljallangan yuklanishlarga
munosabatlari kuzatiladi;

---

55
-ikkinchi etapda tarozi pallasi platformasining chetki va markaziy qismlariga 
maksimal maksimal tortilishi mumkin bo‘lgan yuklamaning 1/10 massasiga ega 
bo‘lgan namunavaiy qadoq toshchalarni qo‘yish orqali tekshiriladi;
- uchinchi etapda ularni maksimal yuklatilishida torozilarni aniqligi 
tekshiriladi, bunda qadoq toshchalar platforma markaziga qo‘yiladi.
Agar torozilar qiyoslashdan o‘tsa va talabga to‘liq javob bersa, unda Davlat 
metrologik xizmatini vakili guvohnoma rasmiylashtiradi va moslama uchun o‘ziga 
xos qiyoslash sertifikati beriladi, taroziga esa maxsus tamg‘a bosiladi. Agar tortib 
ko‘rishdagi olingan ma’lumotlar pasportida ko‘rsatib o‘tilgan talablarga to‘g‘ri 
kelmasa, egasiga moslamani yaroqsizligi xaqida xabarnoma beriladi, unda tarozi 
kalibrovkalanishi yoki ta’mirlanishi lozimligi ko‘rsatiladi. Qiyoslashdan yaxshi 
o‘tgandan keyin guvohnoma (sertifikat) moslama egasiga beriladi, tarozini o‘zida
esa - tamg‘a qoladi. 
Analitik torozilarda chegaralangan og‘irlikdan ortiq bo‘lgan jismlarni 
tortishga yo‘l qo‘yilmaydi. Ushbu chegaraviy cheklanishlar torozilarni o‘zida 
yoki ularni pasportda ko‘rsatiladi, yoxud ilova qilingan barcha mayda qadoq 
toshlarni jamlanma og‘irligi sifatida aniqlanishi mumkin.
Ishlashda qulay bo‘lishi maqsadlarida ADK-200-M tarozilari dempfer 
(tebranishni pasaytiruvchi qurilma) bilan ta’minlangan bo‘lib, u shayinning 
tebranishlarini 
so‘ndirishni shunchalik oshiradiki, milni harakatlanishi 
davriylashadi va u muvozanat holatda tebranib turmaydi, aksincha unga sekin 
yaqinlashib boradi hamda unga harakatlangan tomondan uni yaqinida to‘xtaydi.
Ushbu tarozilarda reyter mavjud emas. Tarozilari ularga qurilgan 10 dan 
1210 mg gacha bo‘lgan milligrammdagi mayda qadoq toshlar bilan ta’minlangan, 
ular tarozilarni o‘ng pallasi zirkiga maxqamlangan. Toshchalar bilan boshqarish 
tarozi g‘ilofidan o‘ngda joylashgan aylanuvchi limba yordamida, dastaklar orqali 
amalga oshiriladi. Ichki limbani aylanishida o‘nlab mg larning, tashqi limbani 
aylanishida esa yuzlab mg larning irg‘itish yoki tushirib qoldirilishi bo‘lib o‘tadi. 
Tarozilar mili o‘zini quyi nixoyalarida ikkala tomoniga 0 dan 10 mg gacha 

---

56
hisoblangan shkala bilan ta’minlangan. Optik qurilma yordami bilan mikroshkala 
tarozi ustuni oldidagi ekranga proeksiyalanadi.
Elektron tarozilarida tortib ko‘rish jarayoni tortiladigan yukni va qiymati 
torozini blokidagi xotirada saqlanadigan etalon kalibrovka yukni qiyyoslashdan 
iborat bo‘ladi. O‘lchash prinsiplariga qarab elektron tarozilari tenzotorozlar yoki 
elektromagnit tizimidagi tarozilar bo‘lishi mumkin.
Eng oddiy elektron tarozi bo‘lgan –tenzotarozili tortib ko‘rishlar, torozi
pallasiga bog‘langan egiluvchan jism kuchlanishini o‘lchash vositasida bo‘lib 
o‘tadi. Elektromagnit tizimidagi tarozilar – bu dastaklar va prujinalarning
murakkab tizimlari orqali tortiladigan yukni muvozanatlantirish asosan 
elektromagnit g‘altak va undan o‘tuvchi tokni o‘lchash yordamida amalga 
oshiriladigan tarozilardir. Bunday tarozilar uzoq muddatli foydalanishlarga ega, 
chunki ularda mexanik qismlari deyarli harakatlanmaydi - tarozilar har vaqt 
muvozanat xolatda bo‘ladi.