Soliqlar va soliqqa tortish
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
soliqlarning iqtisodiy moxiyati va guruhlanish asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yuridik
- Yer qa’ridan foydalanganl ik uchun soliq
- VLAT SOLIQLARI
- Mahalliy soliqlar va yig’imlar
- . O’zbekistonda soliqlar tizimining bugungi kundagi tarkibi
|
1-chizma. O’zbekistonda umumdavlat soliqlar tarkibi 15
15 M.Alimardonov, N.Qoziyeva “Soliqlar va soliqqa tortish” o’quv-uslubiy qo’llanma Toshkent “Iqtisod- Moliya” 2007-yil 8-bet
shaxslar foydasiga soliq Jismoniy shaxslar daromadiga soliq Suv resurslardan foydalanganl ik uchun soliq Yer qa’ridan foydalanganl ik uchun soliq
solig’i Qo’shilga n qiymat solig’i UMUMDA VLAT SOLIQLARI 33
16
Umumdavlat soliqlari Mahalliy soliqlar va yig’imlar
1. Yuridik shaxslar foydasiga soliq. 2. Jismoniy shaxslar daromadiga soliq.
3. QQS 4. Aksiz solig’i 5. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq 6. Mikrofirmalar va kichik
korxonalar, hamda savdo va umumiy
ovqatlanish korxonalarning yagona soliq to’lovi 7. Bojxona to’lovlari 8. Jismoniy shaxslar chetdan tovar keltirgandagi yagona bojxona to’lovi 9. Davlat boji 10. Boshqa daromadlar O’z soliqlari: 1. Mol-mulk solig’i 2. Yer solig’i 3. Yagona yer solig’i 4. Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i 5. Transport vositalariga benzin, dizel yonilg’isi va suyultirilgan gaz ishlatganlik uchun iste’mol solig’i 6. Ayrim turdagi tovarlarni sotish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish uchun litsenziya yig’imi 7. Yuridik va jismoniy shaxslarni ro’yxatdan o’tkazish yig’imi. To’liq hajmda biriktirilib berilgan soliqlar. 1. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 2. Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslarning qat’iy
belgilangan solig’i 3. Ba’zi tovarlarga aksiz solig’i ( o’simlik yog’i) 2-chizma. O’zbekistonda soliqlar tizimining bugungi kundagi tarkibi Soliqlarning umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo’linishi hukumat idoralarining respublika hukumati va mahalliy hukumatlarga bo’linishi asosida kelib chiqadi. Har bir xokimiyat idoralari o’zlarining bajaradigan muhim vazifalaridan kelib chiqib, o’z budjetiga va uni ta’minlaydigan soliqlarga va boshqa majburiy to’lovlarga ega bo’lishi kerak. Respublika hukumati umumdavlat miqyosida katta vazifalarni, jumladan, sog’liqni saqlash, maorif, fan, mudofaa, xavfsizlikni saqlash, aholini ijtimoiy himoyasini tashkil etish va
16 Yangi tahrirdagi Soliq kodeksi ma’lumotlari asosida tuzildi 34
boshqa bir qator shu kabi strategik vazifalarni bajaradi. Shuning uchun uning budjeti ham soliqlari ham salmoqli bo’lishni talab etadi. Qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i, yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i respublika budjetiga tushadi. Umumdavlat soliqlarining muhim xususiyati shundaki, respublika budjetiga tushadigan soliqlardan mahalliy budjetlarni boshqarib borish uchun ajratma sifatida tushushi mumkin. Bordi-yu, ajratma etmasa subventsiya yoki subsidiya beriladi. Umumdavlat va mahalliy soliqlar yagona mohiyatga ega bo’lib, ular budjetga to’lanishi lozim bo’lgan to’lovlar hisoblanadi. Mahalliy soliqlar mahalliy davlat xokimiyati organlari bajaradigan vazifalariga qarab belgilanib, ularga doimiy va to’liq biriktirib beriladi. Mahalliy xokimiyat organlari asosan fuqarolarga yaqin bo’lganligidan ularga ijtimoiy masalalarni, jumladan, maktab, sog’liqni saqlash, madaniyat, maorif, shahar va qishloqlar obodonchiligi kabi vazifalarni bajaradi. Lekin bu soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar ularning byudjet xarajatlarining 30-40 foizini qoplaydi, xolos. Shuning uchun ham mahaliy budjetlar daromadlarini ko’paytirish eng dolzarb masalalardan hisoblanadi. Mahalliy soliqlarning muhim xususiyati shundaki ular faqat shu hududning budjetiga tushadi va ulardan boshqa budjetlarga ajratmalar berilmaydi. Mahalliy budjetlarning soliq va boshqa majburiy to’lovlari kam bo’lganligidan bu byudjetlarning daromadlar va xarajatlarini barqarorlashtirish (balanslashtirish) ancha murakkabdir. Bu masalani yechishda umumdavlat soliqlaridan ajratmalar beriladi. (masalan, qo’shilgan qiymat solig’idan, aksiz solig’idan va boshqalar). O‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti daromadlari tarkibida soliqlarning o‘rni va ahamiyatini quyidagi jadval ma’lumotlari orqali ifodalash mumkin.
|
