Soliqlar va sug’urta ” fakulteti “yuridik shaxslarni soliqqa tortish ” fanidan kurs ishi mavzu

Xorijiy mamlakatlar soliq tizimida soliq stavkalari qo’llanish tartibi

Xorijiy mamlakatlar soliq tizimida soliq stavkalarini qo’lanishi 3 turga bo’lib o’rganishimiz mumkin.

1. 
   Progressiv soliq stavkasi. (daromad oshgani sari soliq stavkasi ham oshib boradi)
   
2. 
   Regressiv soliq stavkasi. (daromad oshgan sari soliq stavkasi ham tushib boradi)
   
3. 
   Proporsional soliq stavkasi (daromad oshsa ham muntazam bo’ladi)
   

Progressiv soliq stavkalari ko’plab rivojlangan davlatlar soliq tizimida amal qiladi.
Jumladan Buyuk Britaniya soliq tizimida ham jismoniy shaxslardan undiriladigan daromad solig’ida ham progressiv stavka bo’yicha undiriladi





1-rasm. Buyuk britaniyada daromad solig’ stavkalari⁷

Buyuk Britaniya rezedentlari bo’lgan soliq to’lovchilar 12570 funtsterlingacha soliq to’lashdan ozod etilgan va daromadlari 12571 dan 50270 funtsterlingacha 20% 50271dan 150000gacha 40% 150000dan yuqorisiga 45% miqdorda daromad solig’ini to’laydilar .O’zbekiston Respublikasi soliq tizimida 2018-yildan boshlab 12% proporsional soliq stavkasi amal qiladi.

Fransiyada qo’shilgan qiymat solig’i asoschisi bo’lgan mamlakat xisoblanib qo’shilgan qiymat solig’i stavkalari pasaytirilgan stavkalar-2,1; 4,0; 5,5%; standart- 18,6%; oshirilgan - 22%. stavkalar amal qiladi O’zbekiston bilan solishtirilganda soliq stavkasi ancha yuqoriligini ko’rishimiz mumkun.
O’zbekiston Respublikasida qo’shilgan qiymat solig’i 12% va export operatsiyalari uchun 0 darajali stavka amal qiladi .
Aktsioner kolpaniyalali foydasiga solinadigan soliq. Fransiyada korxonalar asosan kolpaniya (jaliyat) lar shaklida faoliyat yurg‘izadilar. Fuqarolik kodeksini 1832 bandida ko‘rsatilishicha jaliyat foydani taqsimlash yoki kuch va mablag‘ni tejash maqsadida mulkni birlashtirish to‘g‘risida ikki yoki bir necha shaxsni o‘zaro kelishuvini talab qiladi.
Kolpaniyalarga solinadigan soliq aktsioner jaliyatlarga javobgarligi cheklangan jaliyatlar, payga asoslangan shirkatlar, halda horijiy kolpaniyalali bolimlariga qollanadi.
Ko‘rilayotgan soliq moliyaviy avtonoliyaga ega, faoliyati har-xil turdagi resurslali ekspluatatsiya qilish, yoki foyda olish operatsiyalari bilan bog’iiq bolgan markaziy davlat hokimiyatining muassasalari, organlari, departalentlar organi, kolmunalar va boshqa huquqiy shaxslarga solinadi. Kolpaniyaga solinadigan soliq sof foydadan olinadi. Lekin soliqni stavkasi yerdan olinadigan daroladga, qishloq xo‘jalik faoliyati, foyda olish maqsadini oldiga qo‘ymagan qimmatbaho qog‘ozlarni chiqaruvchi davlat muassasalari, assotsiatsiyalar va birlashmalarga pasaytiriladi. Soliq asosiy muassasa va korxona faoliyat kolsatayotgan joyda halma turdagi daroladlaridan olinadi. Soliqni hisoblash korxona tolonidan yillik balans yopilgandan keyin, lekin darolad olingan yildan keyingi yilni 1 apreligacha beriladigan daroladlar to‘g‘risidagi deklaratsiya asosida olib boriladi.
Soliq solinadigan baza korxonani sof foydasi hisoblanadi. Uning hajmi yillik balans yopilishi vaqtidagi aktivlar qiymatidan, aktsionerlar shaxsiy mablag’i hisobiga alalga oshirgan yangi qo‘yilmalali chiqazib tashlash, yoki yil davolida aktsionerlarga avans tariqasida berilgan foydani qo‘shish yoli bilan aniqlanadi. Alaliyotda korxonani soliq solinadigan foydasi umumiy tushumdan, uni olish uchun qilingan harajatlali chiqazib tashlash orqali aniqlanadi. Chiqarib tashlanadigan harajatlarga korxonani umumiy harajatlari kiradi. Umumiy harajatlarga ish haqi, korxona joylangan imoratni ijaraga olish harajati, moliyalashtirish qiymati (kreditni qaytarib berish, foizlali tolash), soliqlarni tolash va boshqa harajatlar kiradi.
Jismoniy shaxslarni daroladidan tolangan soliq va kolpaniya tolagan soliq harajatlari yalpi foydadan chiqarilmaydi. Chunki ular ekvivalentga ega emas va baho tarkibiga kirmaydi. Undan jarima harajatlari va korxona rahbarlariga nisbatan qo'llanadigan har-xil moliyaviy sanktsiyalar hal chiqazib tashlanmaydi.
Rossiyada uch bosqichli soliq tizimi ishlab chiqilgan bo'lib, uning barcha bo'g'inlarining o'zaro ta'siri va birligini ta'minlaydi.
1-darajali - federal... Ishlash Federal Soliq xizmati va uning hududiy bo'linmalari tomonidan ta'minlanadi.
2-bosqich - mintaqaviy... Soliqlarni undirish Rossiya Federatsiyasi Moliya vazirligi, shuningdek, Moliya vazirligining soliqlar va yig'imlar boshqarmasi va respublikalarning mintaqaviy vazirliklari tomonidan amalga oshiriladi.
3-daraja - mahalliy... Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining davlat ijroiya organlari va mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari.

4.Soliq stavkalarini qo’lanilishi bo’yicha muammoli masala

1 Elegant Mchj 2020-yil avgust oyida 792-ming so’mlik tovar import qilgan ushu davrda Vazirlar Mahkamasi qarori bilan 300 mln so’mlik tovar imtiyoz bilan sotilgan.Ushbu amaliyot hisobotda aks etirilib Davlat soliq organiga topshirilgan ammo topshirilgan hisobot bo’yicha
hatolik yuz berib hisobga olinishi lozim bo’lgan qqs summasi shaxsiy hisob kartochkasida aks etirilmay qolgan.Uning o’rniga import qilinga tovar qiymati realizatsiya oborotidan ko’p bo’lsa
ham qo’shimcha soliq hisolangan.Import qilingan tovarlar bo’yicha hisobga olinadigan qqs summasi shaxsiy hisob kartochkasida ko’rsatilishi mumkun.
Yechim: Davlat soliq qo’mitasiga ushbu murojatga Bojxonadagi ushu davrda kirim qilingan tovarlar va Bankdan import qiligan maxsulot uchun to’lab berilgan summa gtdlari ilova qilinadi.

Xulosa
Soliqlar davlat davlat byudjetida muhim ahamiyat kasb etadi. Hech bir davlat o’zini siyosiy tashkiloti sifatida tushumisiz amalga oshira olmaydi. Soliqlarning vazifalari iqtisodiyotini tartibga solish, YaIMning bir qismini qayta taqsimlash va shu orqali iqtisodiyot tuzlishini o’zgartirish, aholini ijtimoiy himoyalash kafolatini ta’minlashda bevosita ishtirok etish, ishlab chiqarishni rivojlantirishga, moliyaviy va mehnat resurslaridan foydalanishga rag’batlantiruvchi ta’sir ko’rsatishdir. QQSning ahamiyati shundaki, tashqi va ichki iqtisodiy faoliyatini tartibga solishdagi muhim davlatning moliyaviy instrumentlaridan biri bo’lib, asosan davlat byudjetini boyitadigan murakkab to’lov turidir.
Aslida soliq stavkalari yoki tizimlarining o‘zgarishi haqiqiy biznes raqobatida, erkin iqtisodiyotda tadbirkorlar uchun katta ta'sir o‘tkazmasligi kerak. Chunki bu o‘zgarishlar iqtisodiyotning barcha sub'yektlariga ta'sir qiladi, jumladan raqobatchi korxonalarga ham. Natijada, hammaning xarajati bir deyarli bir xil sur'atda o‘zgaradi va bu o‘zgarish narxlar belgilanishida bir xil aks etadi. Bu yerda yutadigan yoki yutqazadigan tomon faqat xaridor bo‘ladi xolos. Bir korxonaning avvalgi va bugungi kundagi soliq yukini solishtirishdan ko‘ra, ayni bir paytdagi ikki korxonaning (ular raqobatchi bo‘lsa) ikki xil prinsipda ishlashi narxlar hosil bo‘lishiga, raqobatga jiddiy ta'sir ko‘rsatadi va balki juda ko‘p korxonalarni moliyaviy qiyin ahvolga tushirishi, ularning raqobatga dosh bera olmay qolishiga sabab bo‘lishi mumkin.
2023-yilning 1-aprelidan boshlab ustav fondida (ustav kapitalida) chet el investitsiyalari ulushi kamida 33 foiz bo‘lgan chet el investitsiyalari ishtirokidagi korxonalar tomonidan o‘z ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun bojxona hududiga olib kiriladigan mol-mulk bo‘yicha bojxona bojidan mavjud imtiyozlar bekor qilinmoqda.
Agar 2023-yilning 1-yanvariga qadar xorijiy investor hamda investitsiyalar va investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish sohasida vakolatli davlat organi o‘rtasida tuzilgan investitsiya shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa imtiyozlar bekor qilinmaydi. 
Moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning saqlanishi uchun soliq qarzi undiruvini soliq qarzi mavjud soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish muddati 30 kundan 60 kungacha uzaytirilmoqda.
Jami daromadi 10 mlrd so‘mgacha bo‘lgan qo‘shilgan qiymat solig‘i va foyda solig‘ini to‘lovchilarga soliq qarzini 6 oy muddatda bo‘lib-bo‘lib to‘lash haqida xabardor qilish huquqi berilmoqda (bundan ustav fondida (ustav kapitalida) 50 foiz va undan ortiq miqdorda davlat ulushiga ega bo‘lgan yuridik shaxslar, yer qa’ridan foydalanuvchilar va aksiz solig‘i to‘lanadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchilar mustasno).
Bunda foizlarni to‘lamasdan bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati kalendar yil davomida bir marta taqdim etiladi.
O‘zbekiston hududiga olib kiriladigan ayrim tovarlar bo‘yicha bojxona bojining nol darajali stavkasini qo‘llashning amal qilish muddati 2024-yilning 1-yanvariga qadar uzaytirilmoqda.
Budjet tashkilotlariga tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlar bo‘yicha taqdim etilgan soliq imtiyozlari 2024-yilning 1-yanvariga qadar uzaytirilmoqda.
2023-yil uchun ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish huquqi uchun yig‘imlarning eng yuqori stavkalari hamda xorijiy davlatlar avtotransport vositalarining O‘zbekiston hududiga kirganligi va uning hududi orqali tranziti uchun yig‘imlar stavkalarining miqdorlari 2022-yil darajasida saqlab qolinmoqda.