Sotsial guruh va sotsial institut

4.3. Sotsiologiyada oila ijtimoiy institut sifatida, uning struktura va funksiyalari. oilaning tiplari
Oila – ijtimoiy institut va kichik guruh xususiyatlariga ega bo‘lgan ijtimoiy tizim. Oila er-xotin, ota-onalar, bolalar va boshqa yaqin qarindoshlar munosabatlarini tartiblovchi ijtimoiy me’yorlar, ta’qiqlar va hulq-atvor namunalari majmui bilan ifodalanadi. Oila turmush birligi, o‘zaro ahloqiy mas’uliyat va o‘zaro yordam bilan bog‘lanib ketgan. Nikoh yoki qon-qarindoshlikka asoslangan kichik guruh sifatida ham qaraladi. Oila ijtimoiy muhim ehtiyojlarni qondirish bilan ajralib turadi.
Oila – er-xotinlik ittifoqiga, qarindoshlik aloqalariga, umumiy xo‘jalik yuritadigan er-xotin, ota-ona va bolalar, aka-uka va opa-singillar, bobo-buvalar va boshqa qarindoshlar o‘rtasidagi ijtimoiy guruh, jamiyatning asosi, davlat qudratining manbai.
Prezidentimiz Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” (2008) asarida “Bolaning harakterini tabiati va dunyoqarashini belgilaydigan ma’naviy mezon va qarashlar – yaxshilik va ezgulik, ijtimoiylik va mehr-oqibat, or-nomus va andisha kabi muqaddas tushunchalarning poydevori oila sharoitida qaror topishi tabiiydir”.
Aslida oilaning vujudga kelishi va shakllanishida quyidagi oila turlari mavjud bo’lgan:

1. 
   Gruppaviy oila: ibtidoiy jamoa tuzumida er-xotin umumiy bo‘lgan.
   
2. 
   Patriarxal oila: juft oila bilan monogom oila o‘rtasidagi oraliq shaklida bo‘lgan.
   
3. 
   Monogam oila: bir nikohli (hozirgi) oila vujudga kelgan.
   

Oila-nikoh sotsiologiyasi turmush tarzi sotsiologiyasi bilan uzviy bog‘liq holda olib qarab o‘rganiladi. Zero, oila bilan bog‘liq bo‘lgan barcha masalalar kishilar turmush tarzi tarkibiga kiradi. Ammo, oila jamiyatning kichik yacheykasi sifatida maxsus sotsiologik tadqiqotga muhtoj. Shuning uchun ham oila-nikoh sotsiologiyasi maxsus sotsiologik nazariya sifatida hozirgi davr jamiyat ijtimoiy hayotini ilmiy jihatdan o‘rganishda muhim ahamiyatga egadir.