Sotsial psixologiya Darslik

IX BOB
IJTIMOIY PSIXOLOGIYANING AMALIY-TATBIQIY SOHALARI. 
IJTIMOIY PSIXOLOGIK XIZMAT. 

---

122 
ijtimoiy psixologiyasi, boshqaruv psixologiyasi, oila va nikoh borasidagi 
ijtimoiy-psixologik ishlar, siyosat va iqtisodiyotni takomillashtirish muammolari, 
qonunbuzarlikning oldini olish ehtiyoji hamda ommaviy axborot vositalari 
borasidagi amaliy vazifalar kiradi. Barcha amaliy sohalarga xos umumiy 
xususiyatlar mavjudki, ularga: 
a) ularning bevosita jamiyat talab-ehtiyojiga ko’ra tashkil etilishi; 
b) tatbiqiy ishlar “tili”ning mavjudligi muammosi, ya’ni, professional 
til(jargon) bilan tadqiqot natijalarini bayon etishdagi uyg’unlik masalasi; 
v) amaliy ehtiyojlarga monand ilmiy farazlarni ishlab chiqish; 
g) shartnomalarga mos tarzda buyurtmalarlarni o’z muddati va 
bosqichlarda bajarish majburiyati; 
d) samaradorlik mezonlarining o’ziga xosligi, ya’ni, bajarilgan ishga qarab 
samaradorlikni baholash; 
ye) “nazariyotchi” bilan “amaliyotchi” rollarining aniq farqlanishi 
muammolari kiradi. 
Amaliy ijtimoiy psixologiya to’g’risida gap ketganda, ko’pincha, “ijtimoiy-
psixologik aralashuv” tushunchasi o’rtaga tushadi va tabiiy, bunday 
amaliyotchining ijtimoiy jarayonga aralashuvi nimalarda ko’rinadi, degan savol 
paydo bo’ladi. 
a) individning o’zgarishi strategiyasida, ya’ni o’sha tashkilotdagi o’ziga 
xos shaxslarning borligi aniqlanadi va ularga ta’sir qilinadi; 
b) texnologik tizim o’zgaradi, ya’ni ma’lum tashkilot yoki muassasaning 
tuzilishida o’zgarish ro’y beradi; 
v) ma’lum tipli ma’lumotlarga bog’liqlik, ya’ni, ma’lumotlarning tashkilot 
ichida yoki uning atrofida to’planganligiga bog’liq holda natijalarning turlicha 
qiymatga ega bo’lishi mumkin; 
g) ataylab o’tkazilgan tadbirlar ta’sirida korxona taraqqiyoti o’zgarishi 
mumkin, masalan, rejalashtirish, xodimlar bilan ishlash sifati, qarorlar qabul 
qilish va hokazo. 
Amaliyotda faoliyat ko’rsatayotgan psixolog joylarda uch asosiy 

---

123 
funksiyani bajaradi: 
1) Ekspert sifatida, ya’ni, bu shunday shaxski, u kliyent yoki mijoz 
tomonidan taklif qilinadi. Ular birgalikda biror ijtimoiy-psixologik vaziyatni 
tahlil qilishadi, xulosalar natijasida yangiliklar kiritishadi, ziddiyatli yoki 
janjalli vaziyatlarda maqsadga muvofiq to’g’ri xulq shaklini taklif etishadi. 
Demak, ekspert ishining oqibati - xulosa chiqarib, so’ng tavsiyalar berishdir. 
2)  Maslahatchi – ekspertdan farqli, mijoz tomonidan bir martalik emas, 
balki bir necha marta ayni muammo bo’yicha maslahat berish va xulosalar 
chiqarish uchun taklif etiladi. Uning aralashuvi bevosita bo’lib, faoliyati 
oqibatida biror shaxs yoki yaxlit jamoaga yordam ko’rsatiladi, yangi loyihalar 
qabul qilinadi. 
3. O’rgatuvchi – odatda buyurtma asosida joylarda o’quvlar, kurslar 
tashkil qiladi. Uning asosiy vositasi ijtimoiy-psixologik trening va uning turli 
ko’rinishlari bo’lib, oqibati - ijtimoiy muloqotning turli shakllariga o’rgatishdir. 
Yurtimizda ma’naviyag sohasidagi islohotlar va amalga oshirilgan va 
oshirilayotgan ishlarning ahamiyati shundaki, ular yoshlarda o’z xalqining 
madaniyati, Vatanining o’tmishi va buguni, milliy qadriyatlarga to’g’ri 
munosabatlarning shakllanishiga sabab bo’ladi va bu – ziyoli, bilimdon kishilar 
uchun eng zarur fazilatdir. Aks holda, olam siru asrorlarini chuqur bilgan, 
qiziqishlari doirasida jiddiy izlanishlar olib borishga tayyor shaxs, agar u, 
bu bilimlarni avval o’z xalqi, millati, yaqinlari manfaatiga yo’naltira olmasa, 
uning jamiyat taraqqiyotiga aloqasini tasavvur qilolmasa, ma’naviyati qashshoq, 
iqtidori esa samarasiz, xudbin shaxs sifatida baholanadi.