Sotsiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi va taraqqiyotini asosiy bosqichlari

The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin)
. Darwin and Darwinism.
Baruch 
College
(11 June 2001). Provereno 26 noyabrya 2008.
Аrxivirovаno iz pervoistochnikа 22 iюnya 2012
«There is 
no evidence that man was aboriginally endowed with the ennobling belief in the existence of an Omnipotent God». 
Charles Darwin, 
The Descent of Man, ch

---

texnologik omillar bilan ifodalangan bo’lib, inson ongi ijodiy kuchining yangi
darajasini namoyon etadi. 
Sotsiologlarning Varnadagi Jahon kongressida (1996) sotsial ekologiya
muammolari bo’yicha sotsiologlar Jahon uyushmasining tadqiqotlar qo’mitasi
tashkil etildi.
5
Ekologiya sotsiologiyasining zamonaviy paradigmasi inson yashash
muhitining degradatsiyasi, aholining atrof-muhitning ahvolidan tashvishga tu
Shishining kuchayishi, ekologik ifloslanishning global o’lchash yo’llarini ishlab
chiqish (masalan Rim klubining ma’ruzalari) ta’siri ostida shakllandi. G’arbiy
sotsiologiyada «invayromental (ingl. environment – tevarak-atrof, muhit)
sotsiologiya»
6
atamasi ishlatiladi, va u ekologiyani sotsial falsafa va yashash
vositasi sifatida talqin qiladi. U ilmiy fanlardan biri hisoblanib, sotsial-ekologik
yondashuvni qo’llaydi, va farqli ravishda lokal jamiyat va tegishli muhit bilan
chegaralanib qoladi. Ekologik siyosat – garmonik ravishda yashash, atrof-muhitni
saqlab qolish va uni qayta ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan iqtisodiy, sotsial va
madaniy Sharoitlarni ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy faoliyatdir. Iqtisodiy
siyosatning sotsial mohiyati barqaror rivojlanishni ta’minlashdan, ya’ni yashash
muhitini saqlagan va qayta ishlab chiqargan holda texnologik va iqtisodiy o’sish
jarayonlarini birlashtirishdan iboratdir. Zamonaviy bosqichda ekologik etnogenez
muammosi ham dolzarb bo’lmoqda. Millatlar va xalqalarning ekologo-etnik
yaxlitligi jamiyat va tabiatning yagona (konevolyutsion) rivojlanish istiqbollarini
ochib beradi. Sotsial jamoa tuzumidagi insonning tabiatga bo’lgan munosabatining
sotsiomadaniy modeliga mos xaraterga ega va inson bilan tabiat o’rtasidagi
munosabatlarni uyg’unlashtirishga qaratilgan. Rivojlanishning industrial fazasi
boshlanishi bilan etnoslar muhitdan uzilib qoldi. Sun’iy muhit inson va atrof-muhit
voqeligi o’rtasida to’siq bo’ladi va o’zining yashash qoidalariga ko’ra faoliyat
ko’rsatadi. Etnoslarning taraqqiyoti tabiiy resurslarning ekspluatatsiya qilinishini
kuchaytirdi va bu holat etnoslarning yangi tabbiy boyliklar uchun kurashida o’z
ifodasini topadigan degradatsiyaga olib keldi. Ko’p sonli migratsiyalar,
urbanizatsiya etnoslarning aralashib ketishini, ular bilan tabiat orasidagi
aloqalarning yo’qolishini keltirib chiqaradi. Zamonaviy demografik krizis iqtisodiy
sabablar orqali ham kelib chiqqan. Shu ma’noda millatlar va elatlarning ekologik-
etnik yaxlitligini har tomonlama o’rganish ekologik krizis sabablari va uning
oqibatlarini tushunib etishga imkon beradi, ekologik xavfsiz bo’lgan sotsial
muhitni shakllantirishga, tabiat va tabiat resurslarini himoya qilishga majbur etadi.
Masalan, agar XX asrning 70-chi yillari boshlarida 2500 ta ekologik birlashmalar
va harakatlar mavjud bo’lgan bo’lsa, 80-chi yillarda ularning soni 15 mingtaga, 90-
chi yillar boshlarida esa deyarli 20 mingtaga etdi. Ekologik muammolar tabiiy va
gumanitar fanlarning Chuqur tadqiqot predmeti bo’lib qoldi. Masalan,
mutaxassislar muayyan texnologiyalarning tabiatga ta’sirini o’rganar ekanlar, xalq
xo’jaliginig turli sohalarida ekologik Cheklanishlarni shaklantirdilar, ishlab
chiqarishning ekologik sof yo’nalishlarini asoslab berdilar. 
5
Beck U. Risk society: Towards a new modernity. London: Sage Publications, 1992.
6