Sotsiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi va taraqqiyotini asosiy bosqichlari

iste’mol qilish sur’atlari, qurilish xarakteri va hokazolar). “Muhit”
o’zgaruvchilarining bunday izolyatsiyasi distsiplinar an’analarning sotsiologik
“germetizmi” bilan bog’liqdir. 
Ular orasida invayronmentalistlar ikkita asosiysini ajratib ko’rsatadilar: 
1) Dyurkgeymning “sotsiologizm” predmetining haddan tashqari qat’iy
ta’riflanishi, ”Antireduktsionistik tabu”- sotsial fakt.
8
CHirkovа L.M., Polyakov V.I. EKOLOGIYA I SOTSIOLOGIYA // Fundаmentаlnie issledovаniya. – 2005. – № 7.
– S. 102-103;

---

2) Birgina harakat va ahamiyat vaziyatidagi individual baholashga
yo’naltirilganlik. Individ harakatni amalga oshiradi va fizik hamda fazoviy
xarakteristikalar yana inkor etiladi (Dj. Mid Ch. Kuli U. Tomas va boshqalarning
veberiancha an’anasi).
Yevropa harakatlari “yangi Chap” talabalik Chiqishlari va hokazolar bilan
uzviy bog’liq bo’lgan bo’lsa, AQSH dagi invayronmental harakat etizim,
pragmatizm, meliroizm an’analariga sodiq qolgan holda “fuqarolik huquqlari”
uchun va Vetnam uru Shiga qarshi harakat o’rnini egalladi. 
Bundan tashqari Amerikalik invayronmentalistlar Yevropa ekologlari kabi
texnofobiya balosiga duchor bo’lmaydi, hamda invayronmentalistlarning sezilarli
qismi ekologik muammolarni echishda texnologiyalarning takomillashining hal
qiluvchi o’rinni egallashiga ishonch bildiradilar. Invayronmentalizmning
xarakteristikasi bo’lib biotsentrik qadriyatlar, moddiy rivojlanishdagi “chegaralar”
kabi kayfiyatlar hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtga kelib Amerikancha invayronmentalizm qadriyatlarga
yo’naltirilgan (me’yoriy-yo’naltirilgandan kelishishdan farq qilgan holda) harakat
bo’lib, 12 mingga yaqin odamni o’z safida birlashtiradi. Bu tashkilotga a’zolar soni
har yili 250 taga ko’paymoqda. So’rovlar natijalariga ko’ra invayronmentalizmga
aholining 60% dan 80% gacha moyillik bildirgan. Ko’pchilik tashkilotlar so’nggi
o’n yillikda tashkil topdi. Invayronmental tashkilotga a’zo bo’lish uchun etarli asos
bo’lib ekologik havfning mavjudligini tan olish hisoblanadi. Garchi harakatda
muayyan kelishmovchilar bo’lsa ham tarqalib ketish tendentsiyalari
kuzatilmayapti, Chunki ko’pchilik invayronmentalistlar bir nechta lokal
tashkilotlarga kiradilar. Unda “quyi sinf” va “o’rta sinf” etakchilik qiladi. AQSH
jamoatchiligning 10 % ga yaqini ana shu tashkilotlarga tegishli ekanligini aytib
o’tishadi, biroq ularning faoliyatida faqat 1% i faol ishtirok etadi. Bu guruh “o’rta
hol” sinfning faol vakillari bo’lib, ularning ma’lumoti va daromadlari o’rtacha
darajadadir.
9
Eng yirik tashkilotlar orasida quyidagilar ajralib turadi: Tabiat resurslarini
himoya qilish Kengashi, Invayronmental siyosat Instituti, Milliy yovvoyi tabiat
Federatsiyasi, Invayronmental himoya Fondi, Isaak Uoltonning Amerika ligasi,
serra Klab, Odyubon Milliy jamiyati, Milliy parklar va konservatsiyalar
Assotsiatsiyasi, YOvvoyi tabiat Jamiyati, Er do’stlari.
Invayronmentalistlarda yangi sotsial siyosatga erishish uchun olib boriladigan
siyosiy kurash usullari borasida sezilarli kelishmovchiliklar yo’q bo’lib, biroq ana
shu siyosat maqsadlariga sharh berishda tafovutlar uchraydi. 
Umuman olganda Amerikancha ekologiya sotsiologiyasi kontseptsiyalarining
rivojlanishini baholaganda birinchi navbatda invayronmentalizmning, ayniqsa
uning dastlabki shakllarining amerikancha turmush tarzi shakllanishining sotsial-
tarixiy Sharoitlari va naturalizm, indivdualizm, aktivizm, lokal ideologiya va
reformizm kabi xos bo’lgan elementlari bilan birgalikda olib qaraladigan tegishli
fikrlash tarzi bilan organik aloqasini ta’kidlab o’tish lozim. 
9