Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Muhammad Ali eshon - ... 1898-yil 17-mayda ...
A
Qo‘zg‘olonning
bostirilishi

ndijondagi 1898-yil qo‘zg‘olonidan keyin pod­sho Nikolay II Turkiston general-gubernatori ge- neral-leytenant A. Vrevskiyni lavozimidan chet- latib, uning vazifasini vaqtinchalik Sirdaryo viloyati harbiy gubernato- ri N. Korolkov zimmasiga yukladi. U mustamlakachilik siyosatini o‘ta qattiqqoMlik bilan amalga oshirish borasida nafaqat o‘lkada, balki im- periya hukmron doiralari orasida ham tanilgan edi. Uning zimmasiga qo‘zg‘olonchilarni batamom yo‘q qilishga qaratilgan jazo ekspeditsiyasi- ga shaxsan rahbarlik qilish ham topshirildi. N.Korolkov 1898-yil 20-may kuni qo‘zg‘olon ko‘tarilishining oldi olinmaganligi uchun Farg‘ona vilo- yat harbiy gubematori va bir qancha amaldorlami lavozimidan bo‘shatdi. Mustamlakachi hukumat qo‘zg‘olonni batamom bostirish uchun unda ishtirok etganlarni shafqatsiz jazoladi. Qo‘zg‘olon bostirilgach, ikki ming kishi hibsga olindi. Xalq ko‘z o‘ngida qo‘zg‘olonchilar namoyishkoro- na jazolandi. Dukchi eshon va uning yaqin safdoshlari osib oddirildi. Manbalarga ko‘ra jami 380 kishi o‘lim jazosiga mahkum qilindi. Ammo xalqning yanada g‘azablanishidan xavfsiragan imperiya ma’muriyati,
xususan, harbiy vazir A. N. Kuropatkin yangi tayinlangan Turkiston general-gubematori S. M. Duxovskoyga oTim jazosini ko‘paytirmaslik haqida telegramma jo‘natdi. Unda oTim jazosini katorga va qamoq jazo- siga almashtirish to‘g‘risida ko‘rsatma beriladi, lekin 22 kishiga berilgan oTim jazosi o‘z kuchida qoldi.
1898-yilda bo Tib oTgan qo‘zg‘olon mahalliy aholining o‘z jonlari- ni xavfga qo‘yit>, mustamlakachilik zulmiga qarshi kurash olib borish- lari mumkinligini ko‘rsatdi. Ular qoTlariga qurol olib, toptalgan haq- huquqlari, orzu-umidlari uchun jang qildilar. Qo‘zg‘olon izsiz ketmadi. U keng xalq ommasiga ozodlik uchun kurash sari yo‘1 ko‘rsatdi va ming- lab odamlarni mustamlakachilik jabr-zulmiga qarshi faol kurashishga il- homlantirdi.
1898-yilgi qo‘zg‘olon garchi tor-mor etilgan boTsa-da, mahalliy xalqlaming mustaqillik va ozodlik uchun kurashlarini to‘xtata olmadi. OTkaning turli hududlarida norozilik harakatlari turli ko‘rinishlarda da- vom etdi. Qo‘zg‘olon bo‘lib o‘tgandan keyin bir yil o‘tib, 1899-yil 20- iyunda Farg‘ona vodiysida yana yangi qo‘zg‘olon boshlandi. Mustam- lakachilikka qarshi qo‘zg‘olonlar Turkiston oTkasining deyarli barcha hududlarida davom etdi. Turkiston oTkasi Rossiya imperiyasi uchun eng notinch, to‘xtovsiz norozilik harakatlari va qo‘zg‘olon bo Tib turadigan hududga aylanib qoldi.