So‘z boshi xalqimiz shuni yaxshi bilishi kerak: oldimizda uzoq va mashaqqatli yo‘l turibdi. Barchamiz jipslashib, tinimsiz o‘qib

Ijtimoiy omil 
Har bir jamiyatda ijtimoiy tabaqalanish mavjud. Bu shuni 
anglatadiki, tabiiyki, har qanday jamiyatdagi odamlar faqat bitta 
guruhga yoki sinfga tegishli emas. Ko‘pgina hollarda, guruhlash har 
doim irqga, iqtisodiyotga, ma’lumot darajasiga, kimningdir kasbiga 
yoki ota-onasining kasbiga, yashash joyiga, oilaning kelib 
chiqishiga bog‘liq.
Bir guruh yoki guruhdagi odamlarni yoki ularning farzandlarini 
birgalikda harakat qilayotganini va birgalikda ishlar qilayotganini 
ko‘rish odatiy hol emas. Ota-onalari tarbiyalanmagan yoki ota-
onalari dehqonlar yoki o‘z farzandlari tarbiyasi uchun ozgina yoki 
umuman ishlamaydigan savdogar bolalarga qaraganda bunday 
bolalar yaxshiroq va tez o‘qiydilar.
Mablag‘i past bo‘lgan bolalarni yaxshiroq maktablarda 
o‘qiyotgan bolalar bilan bir xil darajada o‘qish imkoniyati yo‘qligi 
sababli, ular yaxshi ma’lumotga ega bo‘lgan bolalarga o‘zlarining 

---

73 
sur’atlari bilan borishlariga imkon berishadi, shu bilan birga ular 
uchun sekin-asta imkoniyat beriladi. o‘quvchilar. Shuningdek, 
bugungi kunda Nigeriyada, shimolliklar asosan kasbi bo‘yicha 
ko‘chmanchilar bo‘lganligi sababli, hukumat nafaqat ko‘chmanchi 
ta’limni joriy qilish, balki ushbu bolalarning bolalari uchun 
ko‘chmanchi maktablarni tashkil etish majburiyatini oldi. 
Milliy ta’lim tizimining rivojlanishiga bevosita ta’sir 
ko‘rsatadigan ilmiy birlashmalar mavjud bo‘lib, ularga 
quyidagilar kiradi: 
(a) Universitet o‘qituvchilari uyushmasi; 
(b) Politexnika o‘qituvchilari uyushmasi; 
(c) Ta’lim kollejlarida o‘qituvchilar uyushmasi; 
(d) Boshlang‘ich va o‘rta maktab o‘qituvchilari uyushmasi.
Masalan, Nigeriyada
(a) Universitetlarning professor-o‘qituvchilar uyushmasi; 
(b) Politexnika ilmiy xodimlar uyushmasi; 
(c) Ta’lim kollejlari professor-o‘qituvchilar uyushmasi; 
(d) Nigeriya o‘qituvchilar uyushmasi (NUT). 
Shuningdek, Nigeriya o‘qituvchilar uyushmasi tarkibidagi O‘rta 
maktablar direktorlari assotsiatsiyasi, Bitiruvchi o‘qituvchilar 
uyushmasi, Milliy Ta’lim sertifikatlari assotsiatsiyasi (N.C.E.) va II 
sinf o‘qituvchilari assotsiatsiyasi mavjud. 
Bundan tashqari, ba’zi sub’ektlarning har biri assotsiatsiyaga 
ega, bunday uyushmalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
(a) Fan o‘qituvchilari uyushmasi (STAN); 
(b) Nigeriya matematika o‘qituvchilari uyushmasi; 
(c) Nigeriya Ijtimoiy tadqiqotlar o‘qituvchilari uyushmasi; 
(d) Nigeriya qiyosiy ta’lim assotsiatsiyasi va boshqalar. 
Ular o‘zlarining fanlari bo‘yicha darsliklar yozishda yordam 
berishadi. Shuningdek, ular o‘zlarining o‘qituvchilari uchun malaka 
oshirish, seminar, mahorat darslari va konferentsiyalar o‘tkazishda 
yordam beradilar. 
Qiyosiy ta’limning mavqeini oshirish uchun quyidagi 
tavsiyalarni e’tiborga olish kerak. 
a) qiyosiy ta’lim orqali, bashorat qilish kuchini beradigan ta’lim 
nazariyalarini yaratish mumkin. 
(b) Sotsiolog, iqtisodshunoslar, psixologlar va faylasuflar 
tomonidan olib boriladigan tadqiqot usullari qiyosiy ta’limni 

---

74 
o‘rganishga yondashuvga kiritilishi kerak, garchi ularning 
ma’lumotlari nazariyani yaratish uchun bir xil bo‘lmasligi mumkin.
(v) Qiyosiy ta’limni o‘rganishda turli geografik hududlardan 
yuqori malakali va tajribali odamlar jalb qilinishi kerak. 
(d) 
Ta’lim 
Comparativistlari 
falsafachilar, 
sotsiologlar, 
tarixchilar, iqtisodchilar, tabiatshunoslar, statistiklar, tilshunoslar va 
siyosatshunoslar bilan o‘zaro hamkorlik qilishlari kerak, garchi ular 
turli sohalarda mehnat qilsalar ham, ularning hissasi har xil 
bo‘lganida qiyosiy tanani shakllantirishda. Ta’lim to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar. 
(e) turli darajadagi o‘quv kurslarini tasniflash, shuningdek 
qiyosiy ta’limdagi muhim atamalarni aniqlash uchun harakat qilish 
kerak. 
f) ta’lim siyosati bo‘yicha xulosalar va tavsiyalar berishdan 
oldin ta’limning qiyosiy tadqiqotlari o‘tkazilishi kerak. 
g) 
qiyosiy 
ta’limni 
o‘rganishda amaliy izlanishlarni 
rag‘batlantirishga harakat qilish kerak. 
(h) qiyosiy tadqiqotlar olib borishda, filantroplar, milliy 
hukumatlar va halqaro tashkilotlar moliyaviy jihatdan va nihoyat: 
(i) 
Ta’lim 
sohasidagi 
siyosatni 
shakllantirish 
bilan 
shug‘ullanadigan odamlar ta’limni yanada yaxshiroq va samarali 
shakllantirishi uchun ta’lim qiyosiyistlari bilan birgalikda ishlashlari 
kerak.