«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
115
muhokama qilindi (bu mexanizm Daniya, Niderlandiya, Portugaliya va Finlyandiyada 
joriy etilgan). Xalqaro iqtisodiyotda raqobatbardoshlikni va aholi jon boshiga yalpi 
ichki mahsulotning yuqori darajasini taʼminlash uchun koʻp kapitalni talab qiladigan, 
yuqori bilim talab qiladigan va texnologik intensiv tarmoqlarni rivojlantirish zarur, 
chunki aholi qarishi doirasida ishlab chiqarish amaliyotiga mehnatni qo‘shish hissasi 
pasayadi.
Tugʻilishning qisqarishi va umr koʻrish davomiyligining ortishi butun dunyo boʻylab 
qarishning asosiy omili boʻlsa-da, baʻzi mintaqalarda aholi xalqaro migratsiya tufayli 
“yosharmoqda”. Migratsiya oqimi katta boʻlgan mamlakatlarda bu qarish jarayonini 
hech boʻlmaganda vaqtincha sekinlashtirishi mumkin, chunki migrantlar mehnatga 
layoqatli yoshda boʻlishadilar. Biroq, mamlakatda qolgan migrant muhojirlar oxir-
oqibatda qariydilar, shuning uchun, agar malakali ishchilar mamlakatga kelib, soliqlar, 
jumladan, sugʻurta badallarini toʻlasa, migratsiya iqtisodiy vaziyatni yaxshilashi 
mumkin. Kelajakda, “valyuta” va “savdo” urushlariga oʻxshab, dunyoda yosh avlod 
uchun migratsiya urushlari paydo boʻlishi mumkin (buning peshqadamlari allaqachon 
tez “qarigan” Boltiqboʻyi mamlakatlarida paydo boʻlmoqda). Ushbu muammoni 
hal qilish uchun yoshlarning immigratsiyasiga sharoit yaratish va mamlakatdan 
emigratsiyaga qarshi kurashish uchun keskin choralar koʻrish kerak.
Yevropa Ittifoqi tajribasi shuni koʻrsatadiki, aholining yoshi oʻtgan sari hayotning 
yuqori sifatini taʻminlaydigan samarali institutlarga talab ortib boradi. Jamiyatning 
qarishi bilan birga, keksa avlod tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga taʻsir kuchayadi, 
shuning uchun yosh avlodning jamiyatdagi rolini oshirish, qarorlar qabul qilish va 
jamiyatning qadriyatli manzarasini shakllantirishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga 
oshirish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Aholining qarishi iqtisodiy oʻsish, davlat byudjeti va moliyaviy bozorlarga taʻsir 
qiladi. Siyosiy va institutsional sharoitlarb innovatsiyalar va tadbirkorlikni rivojlantirish 
uchun qulay boʻlgan mamlakatlar “kumush iqtisodiyot”dan foydalanishlari mumkin 
boʻladi.
Deyarli barcha mamlakatlar, ham rivojlangan, ham rivojlanayotgan mamlakatlar 
maʻlum darajada oʻsib borayotgan keksa aholiga duch kelishmoqda. Ushbu vazifalar 
quyidagilarga taalluqlidir: