Statistik kuzatish uslubiyati statistik kuzatish haqida tushuncha

3.Statistik kuzatishning obyekti va birligi

Kuzatish obyekti va kuzatish birligi statistik kuzatish uslubiy dasturining asosiy qismlari hisoblanadi.

Kuzatish obyekti deganda o‘rganiladigan ijtimoiy hodisalar bir­­liklarining to‘plami tushuniladi. Masalan, aholini ro‘yxatga olishda, statistik kuzatish obyekti mamlakat va uning barcha hududlarida ya­shayotgan barcha shaxslar hisoblanadi. Yoki boshqa bir misol. Qish­loq xo‘jaligi hisobotida – barcha shirkat xo‘jaliklari, fermer xo‘ja­lik­lari, ishlab chiqarish firmalari kabilar obyekt hisoblanadi. Yoki shir­kat xo‘jaligi doirasida har bir oila pudrati kuzatish obyekti hisobla­nadi.
Statistik kuzatish obyektini to‘g‘ri aniqlash – bu ishonchli sta­tistik ma’lumotlarni olish uchun zarur bo‘lgan shartdir. Shu-ning uchun obyektni to‘g‘ri aniqlash va chegaralash zarur.
Statistik kuzatish obyektini chegaralash ma’lum belgilar aso-sida amalga oshirilishi kerak. Bular sirasida quyidagilarni ko‘r­sa­tish mum­­kin:
1. Kuzatiladigan hodisaning qaysi korxona turiga yoki xalq xo‘jaligi tarmoqlarining qaysi turiga tegishliligi;
2. Olinadigan ma’lumotlarning qaysi hududga tegishliligi;
3. Olinadigan ma’lumotlarning qaysi davrga, vaqtga tegishli-ligi;
Statistik kuzatish birligi deganda kuzatilayotgan ommaviy ij­timoiy hodisa yoki voqealar to‘plamlarining bir birligi tushunila­di. Masalan, qishloq xo‘jaligining u yoki bu faoliyati o‘rganila­yot­­­ganda har bir shirkat xo‘jaligi yoki fermer xo‘jaligi kuzatish bir­li­gi hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligi bo‘yicha ishlab chiqarish fa­o­li­yatining yoki ta’minot faoliyatining, yoki moliyaviy faoliyati­ning u yoki bu natijalarining ahvoli o‘rganilmoqchi bo‘lsa, zaru­riy ma’­lumotlar har bir shirkat xo‘jaligining hisoblaridan olinadi. Shu­ning uchun ham, shirkat xo‘jaliklarining har biri kuzatish bir­ligi hi­soblanadi.
Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari tarkibiga sta­­tistik kuzatish formulyari va yo‘riqnomasi ham o‘z aksini topa­di.
Statistik kuzatish formulyari deganda kuzatish paytidagi savol­larga berilgan javoblarni aks ettirilishi lozim bo‘lgan hujjat tu­shu­niladi. U hisobot va ro‘yxatga olish varag‘i shaklida bo‘ladi.
Kuzatish maqsadi va vazifalari, kuzatish obyekti va birligi, ku­za­tish muddati, ma’lumotlarni bir xil usulda yig‘ish, hujjatlarni ras­miylashtirish tartibi kabi masalalar kuzatish yo‘riqnomasida yori­ti­ladi.