Statistikasi

mf
1 9 .3 6
2 .5
= 7,744 min. so ‘m
Agar biz haqiqiy oshgan qiymatni 7,744 min. so‘m deb qabul 
qilsak, qo'yilmadan olingan daromadlilik 96,8 foizni tashkil qiiadi.
i = ( f
' I = (
1
= 0.9677 
(96,8%).
43

---

Demak, pulning egasi 120% emas, 96,8% daromad olgan.
Bii ko‘rsatkichni qiiyidagicha ham hisoblash mumkin. Bahoning 
qo‘shimcha o'sish sur’ati {a) asosan inflatsiyaning qo‘shimcha 
o ‘sishiga lo‘g‘ri kelsa, u paytda yitlik baho indeksi 1+a miqdorni 
tiishkil qitadi. 0 ‘rtacha yillik inflatsiya sur’ati saqlanib qolingan taqdir- 
da, n yil uchun baho indeksi (l+a)" miqdorga teng bo'Iadi.
Inflatsiya natijasida qadrsizlanishi hisobga olingan n yiJda oshgan 
qiymat quyidagi formula bilan hisoblanadi:
P ( 1 + i)"
1
Ля/ 
^ \ * 
' '
() f
a ) ” 
'
^ I (■ (j
Oldingi misol ma’lumotlarining bu formulada qo‘llanishini kelti-
ramiz:
(
y
“
) miqdor asosan bank stavkasi va inflatsiya sur’ati o‘zgarishiga
bog'liq. Agar bu ikkalasi teng bo’lsa (hayotda eng kam uchraydigan 
voqea), oshgan qiymat 
va boshlang'ich summaning (F) xa- 
rid qobiliyatiga teng boOadi. Bu paytda mijoz deyarli hech narsa' 
yo'qotmaydi (yutmaydi ham).
Agar a > i boMsa, oshgan qiymatning xarid qobiliyati inflatsiya 
natijasida yo’qotilgan summani qoplay oimaydi, agar a < i boflsa 
— teskarisi. Shuning uchun ham, moliya statistikasida a > i bo’Isa, 
bank stavkasi salbiy stavka, a < / bo‘!sa — ijobiy stavka deyiladt.
Moliyaviy amaliyotda inflatsiya ta ’sirini pasaytirish yoki uning 
natijasida ko’rilgan zarami qoplashning bir qancha metodlari ishlab 
chiqilgan. Shulardan biri — foiz stavkalarini indeksatsiya qilishdir. 
Bu metodning mohiyati va mazmuni — foiz stavkalarini inflatsiya 
sur’atlariga muvofiqiashtirishdan iborat. Muvofiqlashtirish miqdori, 
albatta, shartnomada ko’zda tutilgan bo’lishi kerak. Muvofiqlashti- 
rilgan foiz stavkasi shartli ravishda brutto-stavkasi' deb ataladi.
Bu ko'rsatkich 
bilan belgilanib, quyidagi formula asosida hisob- 
ianadi:
, _ (1 + m)lu -  I
L ------------------