Statistikasi

Loyihaning rivojlanish ssenariysi tahlili. Ushbu metodda loyi­
haning rivojianish ssenariysining bir necha varianti va uiarning solish- 
lirma tahlili o‘tkaziladj. Loyihadagi o'zgaruvchi belgiiar o'zgarishini 
pessimistik va optimistik variantlari hisob-kitob qilinadi. Ikkala variantda 
ham menejerlar natijalar portfelini tanlab, moliyaviy analitiklarga 
taqdim etadilar, Ular pessimistik (sotiladigan mahsulot hajmining 
kamligi, sotish bahosining pastligi, tannarxning yuqoriligi, tovar 
zaxiralarining ortib ketishi, shartnomalar sonining kamayib ketishi 
va h.k.) va optimistik yoki realistik (amalga oshish ehtimoli katta) 
variantlar bo'yicha kutiladigan natijalarni hisobiashadi va investor 
yoki muikegasi bilan birgalikda riskiarni pasaytirish (minimallashti- 
rish) metodiarini taniash haqida qaror qabul qilishadi.
Investitsiya risklarini o'rganishda iiiami baholashning chiziqii 
modeli, tekislangan ehtim ollar bilan kutiladigan foydalilikning 
chiziqii modeli, imitatsion metodlar, Monte-Karlo metodi, bar- 
qarorlikni tekshiriivchi metod, loyiha parametrlarini va iqtisodiy 
normativlarni moslashtirish metodlari va boshqa metodlarni qoOlash 
mumkin. Bu metodlar maxsus fanlarda o ‘rganiladi.
Riskiarni pasaytirish metodlari. Investitsion riskiarni pasayti­
rish uchun turli usullar qo'llaniladi, uiarning asosiyiari: diversi- 
fikatsiya; loyiha qatnashchilari o'rtasida riskning taqsimlanishi, 
qo'shimcha axborotga ega bo‘lish, iimitlash, zaxira tashkil etish, 
sLig'urtalash va boshqaiar. 
'
188

---

[)ivcisirikaisiya investilsion [Hmlelni o'zaro bog'liv] bo'ljslii 
miimkin ba'lmat!;in Uirli uMiliari o'nasiLla invest it si on mablag'lami 
taqsimlasli jarayonini o'zkta ifodti ctttiSi. Tiirli faoliyatkir o'nasi da 
investitsion resLii'slami taqsimlaslida risklarniiig bir qismidan qiiutlish- 
ga diversifikatsiya imknn yaratadi. DivetNiTikatsiya islilah eliiqarishda 
malisulot assortimcntmi ko'paylirisli, moliya bo/orida - uirli 
emitemlar qimmaili qog‘o/taiiga kapital sarllasii, valuta bozorida -
Uirli mamlakailar valutasi hilan operatsiyalarni arnalga oshirisli yo'li 
bilan amalga oshiriladi. Masalan, bitta konipaniyaning qimmatli 
qogUi/ini sotib olgandan ko'ra bir nccliia kompaniyaning qimmatli 
qog'ozlarini sotib olish bir vaqUiing o'zida fond bozoridan daro- 
mad olisli L'litimolini bir iiccha bor oshiradi va tegislili ravishda risk 
darajasini pasaytiradi.
Loyilia qatnasbchilari o'llasida riskktrni Uiqsimlash — loyiba qat- 
nashchilarining undagi ulushi va sbaroitiga binoan risk ular o'rtasida 
taqsitnlaiiadi. Tuzilgan sliailnomalarda liar bir riskli liodisa uchun 
mukofol summasi ko'rsatiladi va agar risk sodir bo'lmasa, тпкиГо1 
shii risk bo^yicliajavobgarlikni bo'yniga olgan qatnashchiga beriladi.
Qo'shimclia axborotni qo'iga kiritisli - hozirgi zamonda axborot 
eng kerakli va qirnmai tovardir. U qancha ko‘p bo‘lsa, sluiiicha 
yaxshi.
Limitlash - limit o'rnaiisli, ya’ni sarflar, sotisii, krcdit. m;ih- 
sulot bahosi va h.k. dicganisiiii bclgilaslt. Haqiqiy kcgrsatkidilarning 
oUnatilgiiii liniitga yaqiniashishi — bu investor ucliim xavf yaqin- 
lashayotganligi haqida signaldir.
Zaxiralar yanitish — bu metodda risk hodistisi udiun javobgarlik 
biiiunlay va to'ligbcha korxona zinimasida bo'ladi. Korxonti tisosiy 
I'aoliyatiga riskning ta’sirini pasaytirisli ucluin zaxira fondi tashkil 
qiladi va risk sodir bo'lganda uslibii fonddan ko'zda uiiilniagan xara- 
jatlar qopkmadt.
Siig'iirtalash — loyibalar bo‘ytt:ba risklarni pasaytirislining eng 
keng larqalgan meiodlartdan biridir. Siig'utialasli risklarni mini- 
mallashtirishda yordam beradi, ya'ni investor sug'urta kompani- 
yasiga ma'Ium birstmimani (albalta kiitiladigan dtiromaddan kam) 
to'lashga tayyor, o ‘z navbaiida, sug'urtaclii sug'urta hodisasi ro'y 
bergan taqdirda zarar sutiimasini qoplab berisb majbiiiiyatini o ‘z 
bo'yniga oladi.
IKt>

---