Statistikasi

tonna
so‘m
I
8,5
EOO
4,2
80
II
6.9
60
3.6
120
15,4
-
7.8
Shuningdek, ular umumlashtiruvchi ko'rsatkich sifatida ishlab 
cliiqarishning bir tiiriga, larmoqqa va li.k. kimvchi obyektlar maj- 
niuyi uchmi ham aniqlanislii imimkin. Haqiqiy hissali kapital 
qo'yilmalarni tahlil qilish niaqsadida loyihada ko'rsatilgan xnddi 
slitinday ko‘r>:atkich bilan taqqoslash niumkin.
Haqiqiy hissali kapital qo'yilmalar hisobi 6.7-jadvalda berilgan.
Ikkala korxona bo'yicha birgalikda hissali kapital qo'yilmalar yil­
lik ishlab chiqarilgan mahsulot har bir ming so'miga quyidagicha 
to'g'ri keladi:
191

---

Haqiqiy hissali kapital qo‘yilmalar hisobi
6.7-jadval
K o r x o n a
f j r
M a q iq iy y t llik
is h b b chiqari^J^
qov\sHJ
In v c s tiis iy ^ lu iT U M ^
h a q iq iy
h a jm i>
TTiIrd s o 'm
k iip d a l 
q o 'y iJ m a la r , 
m iq a ! ^ ' m
L o y ih a
m v e iitj-
&iya
C h td la -
Itishv
n t i n ^
rttin g
Eonnd
t iilr d s o 'm
h a jm i
b o 'v k 'h a
h a q i-
CJlVM
Л
1
2
4
3 - 3 : 1
f t - 1 x 4
7 - 5 - 4
1
4 , 2
B ,5
7 6
8 5
7 . 6
9
11
6 0
i . 6
6 , 9
n o
1 1 3
6 , 6
5
J i i m i
7 . 8
1 5 ,4
-
1 4 .2
-
Haqiqiy
Loyiha bo‘yicha K„„ 
=
76 X 100
15,4 
7,8
- 140 X 60
== 1,97 ming so‘m.
14,2
= 1,82 rmngso m
7,8 
7,8
Haqiqiy hissali kapita! qo'yilmalar loyihadagi miqdordan 1,97- 
1,82=0,15 ming so‘m farq qiladi, bu esa kapital qo‘yilmalar sarna- 
radorligi pasayganligini bildiradi.
Tahiil qilish maqsadida hissali kapital qo‘yilmalari o'zgarishining 
kapita] qo'yilmalar umumiy hajmiga ta ’sirini ko'rsatish mutnkin. 
1H=K^.^ * N ekanligtni hisobga olgan holda, indeks uslubi asosida 
har bir omilning la’sirini aniqiash niumkin, ya’ni
M X , = { N , - N , ) x K , , ^
bo yerda: Д/А' ^ “ kapital qo'yilmalarning korxonaning quv-
vati o'zgarishi natijasida inutlaq o'zgarishi; MX
~  hissali kapital 
qo'yiimalarning o'zgarishi natijasida kapital qo'yilmalarning miit- 
laq o'zgarishi; Ng, 
— korxonaning mos ravishda loyihadagi va
haqiqiy yillik quvvati; 
i “ hissali kapital qo'yilmalar rnos
ravishda loyiha bo'yicha va haqiqiysi.
Shimday qilib, haqiqiy hissali kapital qo'yilmalarning loyi- 
hadagidan yuqori bo'lishi natijasida kapital qo'yilmalar umumiy 
hajniining o'sishi 1,32 mird. so'mnt [7,8 x (1,97 - 1,8)] tashkil qildi.
Yakka holdagi hLssali kapital mablag'lar va quvvatlar tarkibi- 
ning o'zgarishining 
haqiqiy o'rtacha hissali kapital
192

---

qo’yilmalaming loyihadagidan chetlanishiga ta’sii iiii quyidagi indcks- 
lar bo‘yicha aniqjasli iminikin;
У
V I 
2 ^ ^
1 
V 1 
Z
j
^
V I
У ^ 
^ ^ 
Угл ll^Avt 
^ ^ 
A.i o ‘^ V n
Keilirilgaii xarajatlar ininimumt ko‘rsatkichi investitsiya loyiha- 
si variantini tanlash uchun ishiatiladi. U kapital qo'yilmalarning 
solishtirma samaradorligi ko‘rsatkichi deb ataladi, Keltirilgan xara­
jatlar degaiida samaradorlikning oMchov koeffitsiyenti yordamida 
bir xil yillik hajmga keltirilgan joriy xarajatlar va kapital qo‘yilmalar 
summasini tushunamiz. Keltirilgan xarajatlar eng minimal bo'lgan 
investitsiya varianti eng maqbul hisobtanadi.
K , = r , + 5„ X Ш ,
bu yerda: K_, — keltirilgan xarajatlar; Tj — i-variantdagi yillik 
ishiab chiqarilgan mahsulotning tannarxi; 
— samaradorlikning 
normativ koefTitsiyenti.
0 ‘zini qoplashning haqiqiy m uddati m a’Ium bir davr deb 
hisoblanishi mumkin, ya’ni bu davr mobaynida haqiqiy oiingan 
foydaning summasi investitsiya miqdoriga tenglashadi.
0 ‘zini qoplash muddati quyidagi formula bo‘yicha hisoblanishi 
mumkin:
T = T.+ T -I- T
Ч 
1 
m 
a
bu yerda: 
— kapital qo'yilm alar qoplanishining muddati; T.
— ishga tushirilgan yilda obycktning ishlash vaqti uzunligi (yilning 
qismlarida). U quyidagi formula bilan aniqlanadi m/12 (m — obyekt 
ishga tushirilgan yilda ishlagan oylari soni); 
— qo'yilmalarni qop­
lash muddati davrida obyekt ning isli lagan liginlng to ‘la yil son lari;
— qoplash muddtiti tugaydigan yilda obyektni ishlash vaqti uzunli­
gi. Bu quyidagi formula bilan hisoblanadi:
T..
=
У /Я - y
bu yerda: I H — investitsiyaning iimumiy hajmi; У «• — obyekt­
ni ishga tushirgandan xarajatlarni qoplash tugallanishi yiligacha 
bo'igan davrda jamg‘ari!gan foydaning summasi. 
- qoplash mud­
dati tugaydigan yildagi foyda miqdori. Qoplash muddati ko‘rsalkichi 
asosida haqiqiy samaradorlik koeffitsiyenti hisoblanadi.
193

---

Bu nisbiy ko‘n>atkich bo'lib, kapital qo‘yilmalarning baqiqiy 
o ‘z!ashliri!gan qisniining o'rtacha qanday qismi o ‘rtacha bar yiti 
foyda hisobidan qoplanishini ko'rsatadi.
Haqiqiy qoplash muddatini hisoblaganda investitsiyalar hajmi 
(kapital qo'yilmalar) va foyda doimiy narxlarda ifodalanadi, chunki 
bunda narx o‘zgarishining ta ’siri bartaraf qiiinadi.
Qoplash muddatini hisoblashga oid misol ma’iumotlari 6.8-jad- 
vaida kdtirilgan.
6.8~jadval