Стилистика тилшуносликнинг ажралмас қисми бўлиб, у бадиий нутқнинг ифодаланиш услублари, уларнинг таъсирчанлиги ва умуман инсон нутқини ўрганадиган фандир


Download 333.35 Kb.
bet57/88
Sana07.04.2023
Hajmi333.35 Kb.
#1340269
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   88
Bog'liq
стилистика

Стилистикинверсия. Ҳозирги замонинглизтилиучунрасмбўлибқолгансўзтартибибилантузилгангапларкўпинчасинтактикстилистиквоситабўлаолмайди. Муаллифнингфикригакўрабаъзангаплардагисўзларўрниниўзгартиришмумкин. Натижадабусинтактикқурилмаэмфазаниифодаэтиб, юқорикўтаринкируҳкасбэтади. Маълумки, инверсиянингасосийвазифасигапдагиахборотгақўшимчаахбороткиритишдир.
Бадиий услуб синтаксиси сўз тартибида тескари (субъектив) тартибга кенг йўл қўйилиши билан ифодаланади.
Инверсия адабий тил меъёрини бузмайди. У тил имкониятларини амалий ифодалаши бўлибтил қўлланилишининг маълум қоидаларига бўйсунади. Стилистик инверсия инглиз тилида қуйидаги тузилишларда намоён бўлади: 1. Гап бошида тўлдирувчи келганда. 2. Аниқловчи аниқланмишдан сўнг келса. 3. Отли кесимнинг эгадан олдин келиши. Отли кесим боғловчидан олдин, иккиси ҳамэгадан олдин келса. 4. Гапда ҳол эгадан олдин келса. 5. Кесим эгадан олдин келса. 6. Воситали тўлдирувчи гап бошида келса. 7. Эргашган қўшма гапларда эмфаза эргаш гапнинг бошида келиши ҳисобига ҳосил бўлади.
Публицистика услубида қуйидаги инверсиялар кўп учрайди: гапда кесим биринчи ўринда келганда:SaysCambridgeUniversity'sMartinRees; "Einsteinistheonlyscientistwhohasbecomeacullfigure ..."Explains University of Texas Physicist John Wheeler ... .
Берилгангапларда "says", "explains" кесимларигапнингбошидакелган. Бy эсаинглизтилиграмматикасигамутлақохосбўлмаганходисадир.
Гапда сўз тартибининг ҳар қандай ўзгариши ундаги синтактик муносабатларни ҳам ўзгартиради ва бу гапнинг мазмунига таъсир этади. Лекинқуйидаги берилган гапларда синтактик ўзгаришлар инверсия эмас, балки семантик инверсия ишлатилган:
"Тарих инсонни яратмайди,
Инсонmapuxни яратади".
Баъзан синтактик муносабатлардаги ўзгаришлар грамматик маънога таъсир этади: "Had I known it?". Сўз тартиби ўзгариши натижасида сўроқ гап пайдо бўлган (грамматикадаги инверсия).
Инверсиянинг турларини шеърият асарларида кўплаб учратиш мумкин. Масалан, Билмаганин ўрганиб, Одамзод топти камол. "Чиқ қоронғи турмушдан, нур ичида жавлон қил". Синтактик ўзгаришнинг яна бир тури — бу гапда эмфатик мазмуннинг пайдо бўлишидир. Ҳозирги замон инглиз тилида инверсия деганда, мантиқий жиҳатдан гапнинг бир бўлагини, эмоционал жиҳатдан бутун гапни ажратиб кўрсатиш тушунилади. Инверсиянинг стилистик вазифаси ҳар хил бўлиши мумкин. Инверсиянинг асосий стилистик вазифаси муаллиф бутун фикрни сингдирган бўлакни ажратиб кўрсатишдир.
Баъзиҳолларда инверсия тезлик, чаққонлик, ҳаракатнинг бажарилишини кўрсатиш учун ишлатилади.

Download 333.35 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling