Стилистика тилшуносликнинг ажралмас қисми бўлиб, у бадиий нутқнинг ифодаланиш услублари, уларнинг таъсирчанлиги ва умуман инсон нутқини ўрганадиган фандир


Download 333.35 Kb.
bet61/88
Sana07.04.2023
Hajmi333.35 Kb.
#1340269
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   88
Bog'liq
стилистика

Parallel constructions (PC) are those compositional utterances in which the separate parts are built identically. The structure of the sentence or part of the sentence is repeated in the structure of the other sentence or its part: Overwhelmed, Frederick could open his mouth but could not speak. And Edna could open her mouth but could not speak.
From the structural point of view PCs may be partial or complete. Here are partial PCs: Ifshe wanted anything somebody was always on the spot to supply itor to soothe her without supplying it. Ifshe got into any trouble somebody was always there to get her out of it. Complete and partial PCs are accompanied by repetition.PCs are used in different styles with different SF. In belles lettres style it carries за emotive function. Sometimes it is used as a technical means for building up other SDs — antithesis and gradation.
In scientific prose PCs have a special function in the logical successive arrangement of ideas: ... the technological development arising during scientific research ..., unforeseen difficulties arising during the experiment, unforeseen conditions arising during the construction and operation of the pipeline.
The SF of PCs may be semantic and structural.The first implies either equal semantic significance or opposition of the repeated pans. The second implies a rhythmical design to the parts of the PC (especially in poetry):
Nothing to see but sights,
Nothing to quench but thirst,
Nothing to have but what we've got.
Thus through life we are cursed.
Very often PCs are used in folk songs end nursery rhymes:
Work white you work,
Play while you play,
That's the way
To be happy and gay!
Параллел қурилмаларда гап қурилиши, унинг айрим қисмлари бир хилда тузилган бўлади. Бошқачаайтганда, биргапнингтаркибибошқагапдатакрорланади. Агарбиргап қўшма гапкўринишидабўлсаваиккинчи гап қўшма гапга хоскўринишини, қурилишини такрорласа, ўшанга тузилган бўлса, бундайпараллелизмлартўлапараллелизмбўлади:
Хўпажойибюртимизбор
Ярмипахта, ярмибоғ!
Ярми ёзу, ярми баҳор,
Ярми жаннат, ярми тоғ!
Хўп ажойиб юртимиз бор,
Ярми ўтлоқ, ярми боғ!
Ярми- шарбат, ярми шакар,
Ярми қаймоқ- ярми ёғ!
Хўп ажойиб юртимиз бор.
Ярми гулшан, ярми боғ!
Тўла параллелизм доим такрор билан бирга келади. Баъзангапнинг бир қисмигина такрорланади, бу қисман параллелизмдир. Масалан:
Қирқ чилтонга сардор эди Гўрўғли,
Ҳар ишдан хабардор эди Гўрўғли ...
Параллелизм фақат бадиий нутқ услубида қўлланилиб қолмай, баъзан илмий услубда ва расмий ҳужжатлар услубида ҳам қўлланилади; бироқ унда у тасвирий восита сифатида вазифа бажармайди. Асосан таъқид учун қўлланилади. Параллелизмнинг функционал услубларда қўлланилишига кўра вазифалари турличадир. Бадиий нутқ услубида параллелизм бадиий эмоционал вазифани бажаради. У ифоданинг ритмлилигини ташкил этади ва
Ўзининг бир хиллиги билан ифодадаги айрим бўлакни эмфатик жиҳатдан ажратиб кўрсатишга ёрдам беради.
Илмий услубда параллелизм бутунлай бошқа вазифани бажаради. Яъни бунда параллелизм мантиқий мақсадда ншлатилади. Шундай қилиб, параллел қурилмаларнинг вазифаси семантик ва таркибий бўлиши мумкин. Бунда такрорланаётган сўзлар, бирикмалар, қисмлар мазмуни жиҳатдан қиёсланади. Масалан, шоир Т.Тўла шеърида "боғ"сўзи "пахта", "ўтлоқ", "гулшан" сўзлари биланқиёсланган. "Ёз", "баҳор", "шарбат", "шакар", “қаймоқ”, “ёғ” сўзлари маъно жиҳатидан бир-бирига яқин сўзлардир, чунки булар ҳаммаси ижобий тушунчаларни билдиради. Таркибий параллелизм эса ифодада ритмик тасвир яратади. Масалан, параллелизм (такрор) айниқса ҳалқ қўшиқларида кўп ишлатилади:
Бинафшалар очилди,
Чаккангга тақ, чаккангга,
Атир хиди сочилди,
Чаккангга тақ, чаккангга.



Download 333.35 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling