Stomatologiya propedevtikasi

Soiakning vazifalari
S o ia k organizm uchun muhim ahamiyatga ega b o iib , o g iz
bo‘shlig‘i, tilning shilliq pardasini namlab, yuvib turadi, tozalaydi. 
M a’lumki, s o ia k kam ajralsa (giposalivatsiya) yoki umuman 
ajralmasa (kserostomiya), o g iz bo‘shlig‘ining shilliq qavatida qurish 
va yallig‘lanish jarayoni hosil boiib, 3-6 oy o‘tgach ko‘pgina tishlarda 
kariyes kasalligi rivojlanadi. O g iz suyuqligi y o'q boiganda ovqat 
luqmasini hosil qilish, chaynash va ayniqsa, uni yutish katta qiyinchilik 
tug‘diradi. Faqat so ia k yordamida ovqatning mazasi bilinadi, ovqat 
hazm b o ia boshlaydi, oson, silliq yutiiadi.

---

Hazm vazifasi. Birinchi navbatda so ia k ovqat luqmasini hosil 
qilishda va yutishda, undan tashqari L-amilaza yordamida uglevodlar 
qism an dekstran va m altozalargacha parchalanadi. Demak, 
ovqatning dastlab so ia k yordamida parchalanishi o g iz bo‘shlig‘ida 
boshlanadi.
Himoya vazifasi. S o ia k o g iz b o 'sh lig in i namlab turadi, uni 
qurishdan saqlaydi. Undan tashqari shilliq qavat va tishlardan 
mikrob va ularning toksinlarini, ovqat qoldiqlarini yuvib turadi. 
S o iak n i bakteriotsid xususiyatlari (lizotsim, lipaza, RNKaza, 
DNKaza, opsonin, leykin) hisobiga o g iz b o ‘shlig‘iga tushgan 
streptokokk, stafillokokk, pnevmokokk, enterokokk, zamburugiar, 
spiroxetta va boshqa mikroorganizmlaming ko‘payib ketishiga y o i 
qo‘ymaydi.
S o iakning himoya vazifasini o iash d a ivish va fibrinolitik 
xususiyatlari ahamiyatlidir. Soiakning tarkibida tromboplastiy, 
antigeparin m odda, protrom bin, fibrinolizinni ingibitor va 
aktivatorlari boiganligi uchun mahalliy gomeostaz yaxshilanadi 
va shikastlangan shilliq pardaning regeneratsiyasi kuchayadi.
Soiakning tarkibidagi immunoglobulinlar mahalliy himoyada 
qatnashadi hamda bufer s ig im i hisobiga o g i z b o ‘shlig ‘iga 
tushayotgan kislota, ishqor neytrallanadi.
S oiakning minerallovchi xususiyati ham himoya vazifasini 
o ia y d i. S o ia k d ag i kalsiy ionlar k o iin is h id a va b o g ia n g a n
holatda boiad i. 0 ‘rtacha Ca 15% oqsillar bilan birikmalar hosil 
qiladi. 30% esa fosfat, sitratlar bilan birikadi, faqat 5% ion 
ko‘rinishda boiadi.
V. K.Leontev tekshiruvlariga binoan o g iz suyuqligida pH 
pasayganda (6,0) kalsiy kamayadi, m e’yordagi pH ko‘rsatkichida 
(6, 8) esa o g iz suyuqligi kalsiyga boy b o iad i. Demak, kalsiy 
tuzlari kamayganda emal gidroksiappatitlarining erishi kuzatiladi.

---

S o ia k xususiyatlari
K o 'rs a tk ic h
Q iy m ati
Nisbiy zichligi
1 ,0 0 1 -1 ,0 1 7
Yopishqoqligi (puaz)
1,1-1,32
Hajmi (1/sut)
0 ,5 -2 ,0
S ekretsiya tezligi (m l/m in):
T inch h o latd a
0 ,2 4
C haynaganda
3 ,0 -3 ,5
O sm o la rn o st
5 0 ,0 -1 0 0 ,0
A ktiv iea csiya (pH):
A ralash s o ia k d a
5 ,8 -7 ,3 6
Quloq osti bezi so ia g id a
5,81
Jag' osti bezi so ia g id a
6 ,3 9
S o ia k tarkibi
K o ‘rsa tk ic h
Q iy m ati
Suv (%)
9 9 ,4 -9 9 ,5
Mineral tuzlar:
K aliy (mmol/1):
Aralash so ia k d a
5,11-7,67
Quloq osti bezi so ia g id a
7,67
Jag ‘ osti bezi so ia g id a
5,11
N atriy (m mol/1):
Aralash so ia k d a
4,0-22,0
Quloq osti bezi so ia g id a
10,0
Ja g ‘ osti bezi so ia g id a
14,0
K alsiy (mmol/1):
Aralash so ia k d a
1,45
Quloq osti bezi so ia g id a
1,30
Jag ‘ osti bezi so ia g id a
2,42
M agniy (mmol/1):
0 ,5 8
T em ir (mmol/1):
0 ,9
Mis (mmol/1):
0 ,3 1 -1 ,1
X loridlar (m m ol/l):
3 ,0 -2 0 ,0
Fosfor tuzlari (m m ol/l):
3 ,8 7 -7 ,7 2
F toridlar (m m ol/l):
0 ,0 1 -0 ,0 5
Y odidlar (m m ol/l):
1 0 ,0 -2 0 ,0
Organik moddalar:
Um um iy oqsil (g/1)
1,5-6,3
Albumin
7,6
a globulin (5)
11,1
b globulin (5)
43,5
g globulin (5)
18,5
Lizotsim (mg/100 ml)
18,1
M utsin
2 0 0 .0
M o c h ev in a (m m ol/l):
1 ,3 -2 0 ,0

---

Siydik kislotasi (m m ol/l):
8 9 ,0 -1 7 3 ,0
Dializga uchram aydigan uglevodlar 
(geksozamin, fukoza, geksoza, sial 
kislotasi) (m m ol/i):
1,83
D ializga uchraydigan uglevodlar (erkin 
glukoza, arabinoza, riboza) (m m ol/l):
0 ,1 1 -0 ,1 7