Sun’iy intellekt tizimlari

Sun’iy intellektni dasturlashtirishgata’siri
Sun’iy intellekt usullarida tuzilgan programma, alohida qismlari bir-biriga yuqori darajada bogliqsiz bo’lib, ularning har biri biror masalani echish uchun qadam bo’ladi. Shu holni, aloxida ko’rib chiqaylik. DASTURni bir-biriga boliqsiz qismlarini, inson xotirasidagi alohida informatsiyalar bilan taqqoslash mumkin.
Biron bir masalani echishda inson miyasi o’zida bor bilimning barchasini ishga solmasdan, shu masalaga ta’luqli bilimlarnigina ishga soladi. Ma’lum bir masalani echish uchun, anoanaviy yo’l bilan xam dastur (DASTUR) tuzish mumkin yoki sun’iy ietellekt usulida ham dastur tuzish mumkin. Vaholanki, sun’iy intellekt usulini qo’llash masalani echishni ancha engillashtirar va tezlashtirar ekan. Tuzilgan dasturlarni ikkisini ham alohida olingan qismi aniq bir ishni bajaradi, biroq sun’iy intellektda tuzilgani alohida xususiyatga ega. U harakter jihatidan inson intellektiga yaqin, ya’ni ozgina o’zgartirishlar yoki ozgina qism informatsiya dasturni butun strukturasini o’zgartirmaydi. Bu holat (gibkost) dasturlash jarayonida yuqori effekt beradi, dasturlash “tushunish” yoki “fikr” qilish imkoniyatini beradi.
Sun’iy intellekt masalani echish jarayonida inson fikriga tayanadi. Inson miyasini ishlash printsipi juda murakkab jarayon bo’lib, olimlar bu qiyin intellekt mexanizmini o’rganishmoqda. Biroq, sun’iy intellekt tizimsida dastur tuzish uchun mavjud bilimlar etarli.
Bilimlar bazasi
Sun’iy intellekt sitemasida bilimlar bazasi muhim o’rin egallaydi. Shu sohaning ilgor mutaxassisi Stenford universiteti professori Edvard Feyganbaum bilimlar asosida, komppyuterga tuzilgan intellektual dastur juda qiyin bo’lib, bunda ekspertga murojaat etishni taokidlaydi. Ўzi sunoiy intellekt terminologiyasi aniq bir tushuncha bo’lmay, biz uni sinonimi sifatida “Ekspert tizimlar” va “Bilimlarga asoslangan tizimlar” tushunchalarini ishlatamiz.

Rasm 16.2. Bilimlarni tasvirlash.
Sxemadan ko’rinadki, qandaydir holatni ifodalovchi muammolar tizimda oldiga faktlar to’plamini qo’yadi va tizim bilimlar qanchalik ko’p sifatli va ko’p bo’lsa, ekspert tizimlari shunchalik sifatli va ishonchli bo’ladi.
Bilimlar bazasiga asoslangan ekspert tizimsi ishlash sxemasi quyidagicha bo’ladi.
- analiz natijalari yoki qiymatlar tanlash;
- kuzatish ;
- natija interpretatsiyasi ;
- yangi informatsiyalarni o’zlashtirish ;
-gipoteza va qoidalar yordamida yangi qiymatlar yoki yangi analiz natijalari olish.
Mana shu jarayon, to etarli axborot yiilgunga qadar davom etadi.
Sxematik ko’rinishda qo’yidagicha ifodalaniladi.

16.3-rasm. ET ni ishlash sxemasi
Bilimlar bazasiga asoslanib, qurilgan ekspert tizimlarining eng asosiylari dialog ko’rinishda bo’lishi mumkin.
Bu tipdagi dasturlar ishga tushirilganda foydalanuvchi qisqacha “XA” yoki “YЎK” javoblarini berish mumkin shu javoblarga asosan fakt va qoidalar asosida xulosa chiqariladi.