Sun’iy intellekt tizimlari

A faktni aniqlaydi.
6-8- qadamlarda tizim D ni aniqlash uchun 3- qoida bajariladi,
F ni topish uchun ikkinchi qoidani va Z (asosiy maqsadni) 1- qoidani bajaradi.

Koida Koida Koida
16.4.rasm Fakt va qoidalarni sxematik ifodalanishi
Ikkinchi modellarni kodlash, DASTUR qanday qilib bunday natijaga kelganligini tushuntirib, ancha soddalashtiradi va har bir qadamda qanday holat yuzaga kelganligini ko’rsatib berishga imkon beradi.
Mashhur chet el ekspert tizimlaridan Dendral tizimsi (to’gri yo’l bilan xulosa chiqaruvchi), hamda MYCIN (teskari yo’l bilan xulosa chiqaruvchi) tizimlarda ikkita jiddiy kamchilik bor. Birinchidan, o’xshash qoidalar to’plamiga aniqlik kirita oladigan, hamda qoidalar to’plamiga o’zgartirish kiritishda qoidalar o’rtasida o’zaro munosabatlarni aniqlashda foydali bo’ladigan qoidalar modulini qoidalarga asoslangan ekspert tizimlarning bilimlar bazasini tashkil etishga to’sqinlik qiladi. Ikkinchidan, tuzilishning bir jinsliligi ko’p hollarda bilimlarning har xil turlarini bir sintaksisda tasvirlashga majbur qiladi va oqibatda tizimdagi bilimlarning vazifasini zaiflashtiradi, yashirin holda ma’lumotni chiqarishda ishlatiladigan qoidalardan farqlab bo’lmaydi.
Bu kamchiliklar xozirgi zamon dasturlash amaliyotida tasvirlashning imkoniyatlarini birmuncha cheklaydi.
FREYMLI MODELLAR
Freym-bu qandaydir standart situatsiya uchun mo’ljallangan maolumotlarni deklarativ keltirilishidir. Freymlarni tarmoq ko’rinishida ko’rsatish mumkin. Unda yuqori tabaqalar ularning maonosini namoyish etadi va har qanday sharoitda chin qiymatga ega bo’ladi. Pastki tabaqa konkret informatsiya bilan to’ldirilgan slotlar bilan to’ldiriladi. ‘ar bir slotni shart-sharoitining taosiri bo’ladi. Freymlarni quyidagi konstruktsiya bilan ifodalash mumkin:
Fq[1,v₁>,2,v₂>…n v_n>]
F-freym nomi
r_i-slot nomi
v_i-slotning qiymati.
Freymlar tizimlarida informatsion qidiruv tizimlari bilan bolangan. Agar, sharoit muammoga, bir freym javob bera olmasa, u holda bunday tarmoq boshqa freymni o’z ichiga olib
2-freym, bu muammoga javob beradi. Freymlarni asosiy xossalarini ko’rib chiqamiz:
a. Bazali tip. Berilgan predmetni juda zarur oboektlarini o’z ichiga oladigan freym. Lekin holatini o’zgartirganda yana yangi freymlarni qurishga to’ri keladi.
b. Ierarxik strukturaga ega bo’lgan freymlar sitemasi. Ierarxik strukturaning ayrimligi atributlar haqidagi informatsiya yuqori bosqichda joylashgan bo’lib, past tabaqadan hamma freymlar bilan boliq bo’ladi.
v. Freymli sitemalarda xulosalarni chiqarish. Freymli tizimlarda uch turdagi xulosa chiqarish bosqichi ishlatiladi.
1. Ўxshash qoidalar to’plamini aniqlay oladigan, xamma qoidalar to’plamiga o’zgartirish kiritishda yoki qoidalar o’rtasidagi munosabatlarni aniqlashda foydani bo’ladigan qoidalar moduliga asoslangan ET larni bilimlar bazasini xosil qilishda to’sqinlik qiladi.
2. Uzunligi bir jinsli ko’p hollarda, bilimlarni, har xil turlari bir qatorda tasvirlashga majbur qiladi va oqibatda tizimlarning bilimlari zaiflashadi.
Freymlar–ekspert tizimlarning bilimini ko’rsatishning keng tarqalgan formalaridan biridir. Freym o’zini slot yacheykalari to’plamidan iborat struktura kabi ko’rsatish mumkin. ‘ar bir slot nomdan va unga biriktirilgan nomdan iborat. O’iymat maolumotlar, protseduralar, boshqa komppyuterga yuboriladigan maolumotlardan iborat bo’lishi mumkin, yoki bo’sh bo’lishi mumkin.
Bunday ko’rinish analogli modellashtirish, bir xil turdagi aloqali sohasini yozish va h.k.lar uchun juda qulaydir.
Xar qanday freym quyidagi nom va mundarijalardan tashkil topadi:
1. Freym nomi. Bu freymga aloqador identifikatordir. Freym berilgan freym tizimsida unikal nomga ega bo’lishi kerak.
2. Slot nomi. Bu slotga aloqador identifikatordir. Slot o’zi tegishli bo’lgan freymda unikal nomga ega bo’lishi kerak.
Odatda slot nomi hech qanday yuklash maonolarini olib kelmaydi va berilgan slotning identifikatoridir, lekin baozi hollarda u maxsus maonoga ega. Bu nomdagilarga strukturalashgan oboektlarni tasvirlash uchun ishlatiladigan IK-A, DDEKENDANTA, FINEDBY, COMMENT va hokazolarni kiritish mumkin. Bu slotlar tizimli deyiladi va bilimlar bazasini taxrirlash va chiqarishni boshqarishda ishlatiladi
3. Meros ko’rsatkichi. Bu ko’rsatkichlar faqat “abstrakt-konkret” muomalasiga asoslangan ieararxik tipdagi freym tizimlarga tegishlidir, ular past darajadagi xuddi shunday nomli freymlarga ega bo’lgan yuqori darajadagi freymdagi slot atributlari haqidagi qandaydir informatsiyani ko’rsatadi. Tipik meros ko’rsatkichlari: Unique(U:- unikal ), Kame (K:- xuddi shunday), Range (R:- chegarani o’rnatish), Override (O:- eotiborga olmaslik ) va hokazo. U freymning har xil qiymatli slotga ega bo’lish mumkinligini ko’rsatadi, K – hamma slotlar bir xil qiymatga ega, R – quyi darajali freym slotining qiymati, yuqori darajadagi freym slotining qiymatlari bilan ko’rsatilgan oraliqda bo’lish kerak, O – yuqori darajadagi freym slotining qiymati ko’rsatilmaganda, past darajadagi freym slotining qiymatini qo’yish, lekin pastki darajadagi freym slotining yangi qiymati aniqlanganida slot qiymatining sifatini ko’rsatadi.
4. Maolumotlar tipi ko’rsatkichi slotning son qiymatiga egaligini ko’rsatadi yoki boshqa freymga ko’rsatkich bo’lib xizmat qiladi. Maolumotlar tipiga quyidagilar kiradi:
FRAME(ko’rsatkich), INTEGER(butun), REAL (xaqiqiy), BOOL (bulp toifa), LIKT(bolangan protsedura), TEXT(matn), LIKT(ruyxat), TABLE(jadval), EXRREKKION (ibora) va boshqalar.
5. Slot qiymati. Slot qiymatini kiritish punkti. Slotning qiymati bu slot maolumotining ko’rsatilgan toifasi bilan ustma-ust tushishi kerak, bundan tashqari shajara shartlarini bajarishi kerak.
6. Demon. Bu erda IF-NEEDED, IF-ADDED, IF-REMOVED va hokazo demon tiplarini aniqlashni beradi. Demon deb, bir qancha shartlarni bajarganda avtomatik yuklanadigan protseduraga aytiladi. Demonlar mos slotlarga murojaatda yuklanadi. Bundan tashqari demon bolangan protseduralarning turli xilligidir.
7. Bolangan protseduralar. Slotning qiymati sifatida protsedura tipidagi DASTURni ishlatish mumkin. Freym qiymatlarini ko’rsatish modelida protsedurali va deklarativ qiymatlar birlashadi deganimizda demonlar va bolangan protseduralarni protsedura qiymatlar deb hisoblaymiz.

FREYMLARNI TADBIK ETISh MISOLI: