Суѓоришнинг ћосилдорликка ва унинг сифатига таъсири

4-BOB. KUZGI BUG’DOYNI YaХShI RIVOJLANIShIDA
O’G’IТLARNING OPТIMAL ME’YoRI 
 
 
Kuzgi bug’doyni yaxshi rivojlanishida o’g’itlarning optimal me’yori, tuproq 
katlamini hosildorlik darajasini oshirish va saqlash muhim ahamiyatga ega. 

---

Kuzgi bug’doyga kerak bo’ladigan o’g’itlarni normasini turli xil tuproq 
qatlamlarida qo’yidagi agrokimyoviy ko’rsatkichlar ijobiy natija beradi: asosiy 
mahsulotni kimyoviy tarkibi (NRK), hosilning mineral elementlari, tuproq 
qatlamining o’simliklar uchun kerak bo’lgan azot, fosfor, kaliy hamda 
mikroelementlar bilan ta’minlanganligi, tuproq qatlami turiga bog’liq holda tuproq 
qatlam (NRK) tarkibi va o’g’itlar, ob-havo sharoitlari va boshqalar. 
15-jadvalda kuzgi bug’doydan oziq moddalarning o’rtacha tarkibi keltirilgan. 
O’simliklardagi oziq moddalar elementlari miqdorini bilgan holda, buning uchun 
berilgan hosilning hajmini har bir a’zosini ularning kimyoviy tarkibiga ko’paytirish 
zarur. 50 s/ga kuzgi bug’doy donini olish uchun 125 kg/ga azot (50 ·2,5), 42,5 fosfor 
(50·0,85) va 25 kg/ga kaliy (50·0,5) kerak bo’ladi. Ushbu don hosiliga 75 s/ga somon 
to’g’ri keladi. (50·1,5), bunda o’simliklar orqali tuproq qatlamidan 37,5 kg/ga azot 
(75·0,5), 15-fosfor (75·0,2) va 75 kg/ga kaliy (75·1) chiqadi. Umumiy chiqish 
alohida a’zolarining oziq moddalarini chiqish yig’indisiga teng. 162,5 kg/ga azot 
(125+37,5), 57,5 – fosfor (42,5+15) va 100 kg/ga kaliy (25+75).
Qulay bo’lishi uchun, o’g’itlar me’yori hisoblashda NRK 1 s don chiqishidan 
foydalaniladi. Bunda oziq moddalarning umumiy chiqishini berilgan don hosiliga 
bo’linadi. Kuzgi bug’doy 1 s donga unga mos somonlar miqdori bo’yicha (kg): N - 
3,25(162,5 : 50), R
2
O
5
- 1,15(57,5 : 50), K
2
O – 2(100 : 50) chiqaradi. 
Hosilning ko’payishi bilan, oziq moddalar elementlarining umumiy chiqishi 
kattaradi.
Kuzgi bug’doydan hosil olish texnologiyasi o’simlikning naviga qarab 
o’g’itlarni me’yorini iqtisodiy jihatdan ko’rib chiqadi, bunga ayrim hollarda 
belgilangan hosildorlikka erishish 60-70% ga yetadi, ayniqsa yengil mexanik tuproq 
qatlamlarda. 
Kulrang tuproq qatlam uchun oziq moddalar bilan ta’minlanganlik 
kartogrammasi mavjudligida mantiqiy sxema hisobi yaxshi natija beradi (16-jadval). 
Shundan kelib chiqib, 50 s/ga don olish uchun berilgan dalada N
123
R
101
K
5,2
yoki 
276 kg/ga NRK hisobida kiritishga to’g’ri keldi. 1 kg NRK tuproq qatlamga 
kiritilganda, bunday doza miqdorida 8,3 kg atrofida don (22,8 s/ga don : 276 kg/ga 
NRK) olish mumkin. 

---

Тuproq qatlamning ko’rsatilgan agrokimyoviy ko’rsatkichlari orqali, uning 
hosildorlik samarasi hisobiga 27,2 s/ga (88,5 kg/ga N : 3,25 kg/s) don azotdan, 28 
(32,2 kg/ga R
2
O
5
: 1,15 kg/s) – fosfordan va 33,1 s/ga (66,3 kg/ga K
2
O : 2 kg/s) don 
kaliydan. 
Тuproq qatlamidan o’simlik orqali azot, fosfor va kaliyni (V
P
) chiqishi ushbu 
elementlarning ta’minlanganlik kartogrammasi asosida qo’yidagi formula yordamida 
aniqlanadi: