Суѓоришнинг ћосилдорликка ва унинг сифатига таъсири

 ; 
 
13-jadvalda kuzgi bug’doyning ekish normasi keltirilgan. Bunday hisoblar optimal 
ekish normasini aniqlab, qo’yuq ekishda 25-30% urug’ mahsulotini iqtisod qilishga 
yordam beradi.
Fotosintetik qobiliyat – bu maydondagi barglarni ish kunidir. Uni maydon 
barglarining har kunlik vegetatsiya davri yig’indisi yoki o’rtacha maydon 
barglarining vegetatsiya davri uzunligiga (L
SR
) ko’paytmasi (Т
V
) orqali aniqlanadi. 
FP = L
SR 
·
Т
V
;
Ko’pgina aniqlashlar shuni ko’rsatdiki, 1 ming. Birlik FP 2-3 kg kuzgi bug’doy 
donini yetishtirib olishni ta’minlaydi. Kuzgi bug’doydan vegetatsiya davrida 50 s/ga 
don olishda (Т
V
= 100 kun), fotosintetik qobiliyat summasi 2,5 mln · m
2
/ga · kun ni 
tashkil qiladi: 
 FP = 10
3
 (U
Т
 : M
FP
) ; 

---

 
Bu yerda: U
Т
– tovar mahsuloti hosili, s/ga. 
M
FP
– don massasi 1 ming birlik FP, kg. 
FP – 10
3
ming · m
2
/ga · kun ·(50 s/ga : 2 kg) = 2,5 mln ·m
2
/ga · kun. 
Vegetatsion davrning davomiyligi hamda fotosintetik qobiliyatni qiymatini bilib 
turib, 9-formula yordamida barglarning o’rtacha assimilyatsion maydonini aniqlash 
mumkin: 
L
SR
= FP : Т
V
 = 2,5 mln ·m
2
/ga · kun : 100 kun = 2,5 ming ·m
2
/ga. 
Shonalash fazasiga bo’lgan davrda bunday ekish barglarining maksimal maydoniga 
ega bo’lish kerak ya’ni 45,8 ming·m
2
/ga (L
max
= L
SR
·1,83=25 ming·m
2
/ga·1,83).
Barglarning o’rtacha maydoniga (L
SR
) ekish quyuqligi hamda ekish normasi 
mos kelishi kerak. Agar har bir boshoqdan 1 gr dan don olinsa, unda 50 s/ga hosilli 1 
ga maydonga 5 mln. boshoq (500 boshoq 1 m
2
maydonga) to’g’ri keladi. Hosilni 
yetishtirib olishgacha bo’lgan davrda urug’larning umumiy yaroqliligi (V
OBЩ
) 70%
har 1 ga maydonga 6 mln. urug’ [(4,2 mln. o’simlik : 70%)·100%] ekish lozim 
bo’ladi. Berilgan hosilning 30 s/ga kuzgi bug’doyning doni 1,5 mln.birlik FP 
[10
3
·(30s/ga·2 kg)] ga to’g’ri keladi, bunda barglarning o’rtacha maydoni 15 
ming·m
2
/ga, 300 ta mahsuldor boshoqlar, 1 m
2
maydonga 250 ta o’simlik va ekish 
normasi 1 ga maydonga 3,6 mln. urug’ to’g’ri keladi. 
Shundan kelib chiqqan holda, 30 s/ga don hosili olish uchun, har bir gektar 
maydonga 40 % dan kam miqdorda urug’ ekish kerak bo’ladi. 14-jadvalda kuzgi 
bug’doyning ekish normasi va fitometrik ko’rsatkichlari keltirilgan.