Суѓоришнинг ћосилдорликка ва унинг сифатига таъсири

K
r
= 
R
WT
V
36
;
Bu yerda: W – O’simliklarning namlik mahsuldorligi, mm; 
T
V
– vegetatsiya davri, dekad; 
R – shu davr uchun radiatsion balans, kkal/sm
2
; 
36 – 1 yildagi dekadalar soni . 
Ushbu formula aniq iqlimiy sharoitlarda mahsuldorlikning biogidrotermik 
qobiliyati yuqori darajada aniqlashga yordam beradi. Odatda radiatsion balans 
Fotosintetik Aktiv Radiatsiyadan (FAR) yuqori bo’lib, integral radiatsiyaning 
taxminan 52 % ni tashkil etadi.
Fotosintetik Aktiv Radiatsiyaga (FAR) 2,35 mlrd·kkal (yoki 48%) kirib 
kelishda, kuzgi bug’doyning vegetatsiya davridagi radiotsion balansi (9,9-10,8 
dekadalarda) 2,55 mlrd·kkal/ga [(2,39 mlrd·kkal/ga ·0,52):0,48] yoki 25,5 kkal/sm
2
gacha yetadi. Bunda shuningdek, O’simliklarning namlik mahsuldorligi 385-420 mm 
ga yig’iladi. Bu ko’rsatkichlarni 5-formulaga qo’yib, qo’yidagilar aniqlanadi. 
K
R
= 
балл
см
ккал
декада
мм
152
,
4
/
5
,
25
36
9
,
9
385
2



; 
 
K
R
= 
балл
см
ккал
декада
мм
941
,
4
/
5
,
25
36
8
,
10
420
2



; 
 
Balldan absolyut quruq biomassaga o’tkazish uchun K
R
ni 20 (β) ga 
ko’paytiramiz. 
U
biol
= β· K
R
= 20 s/ga ·4,152 ball = 83 s/ga 
 
U
biol
= β· K
R
= 20 s/ga ·4,941 ball = 98,8 s/ga. 
Bu hosillardan 386 – 46 s/ga bug’doy olish mumkin. 
5-formuladan hamda agroiqlimiy ma’lumotnomalardan foydalanib, Qora tuproqli 
bo’lmagan zonalarda kuzgi bug’doyning taxminiy hosilini hisoblab chiqish mumkin. 
(8-jadval) 

---

Kuzgi bug’doyning hosilini G’arbiy viloyatlarda 8-10 yilda, markaziy 
viloyatlarda 6-7 yilda va janubiy viloyatlarda 5-6 yilda olish mumkin. Qolgan 
yillarda qurg’oqchilik bo’lishi mumkin, bunda sug’orishsiz maksimal hosil olishga 
erishish juda qiyin bo’ladi. Lekin, dalalarning mahsuldorligini oshirish metodini 
qo’llaganda, ishlarning samaradorligini oshirilsa va zamonaviy texnologik tadbirlarni 
amalga oshirilsa, qurg’oqchilikning salbiy ta’sirlaridan holi bo’lish mumkin. 
Kuzgi bug’doyning navli hosillari hamda 50-60 s/ga don hosilini yetishtirish 
faqatgina sug’orilgan yerlar maydonlarida mavjud. Ushbu ko’rsatkichdagi hosilni 
olish uchun suv iste’molining yig’indisini bilish zarur, bu qo’yidagi formula orqali 
aniqlanadi: