Суѓоришнинг ћосилдорликка ва унинг сифатига таъсири

 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-BOB. KUZҒI BUҒDOY EKININIG ХOSILDORLIGINI BAShORAТ
ҚIISh 
Kuzgi bug’doyning ekishning nam bilan ta’minlanganlik bo’yicha taxminiy 
hosili qo’yidagi formuladan foydalanishga asoslanadi; 
U
biol
= 
W
K
W
100
;  
Bu yerda: W – O’simliklarning namlik mahsuldorligi,
K
W
– Suv iste’moli koeffitsiyenti, mm · ga/s. 
Masalan: Qora tuproqli bo’lmagan zonalar o’rtalarida 1 yilda 50 mm yomg’ir 
va qor ko’rinishida yog’ingarchilik bo’ladi. Ulardan 25%, ya’ni 125 mm 

---

bug’lanishga sarf bo’ladi, [(1500 mm · 25%) : 100%]; 375 mm (500 mm – 125 mm) 
– bu esa o’simliklarning namlik mahsuldorligidir. 1 sentner quruq biomassani hosil 
qilish uchun kuzgi bo’g’doyga o’rtacha 375 sentner miqdorda suv kerak bo’ladi. 
Ushbu ko’rsatkichlarni 4-formulaga qo’yib, 100 s/ga ga teng bo’lgan quruq biomassa 
hosilini olish mumkin: 
U
biol
= 
.
/
100
/
375
375
100
га
ц
ц
га
мм
мм



; 
 
Хo’jalikning foydali hosilini (U
Т
) 14% li standartga o’tkazishda namlik hamda 
bo’g’doy massasi va somon massasini 1 : 1,5 teng bo’lib, 46,5 s/ga bo’g’doy hosili 
olish mumkin: 
U
Т 
= 
.
/
5
,
46
)
5
,
1
1
(
%)
14
100
(
/
100
100
га
ц
га
ц





; 
5-jadvalda namlik mahsuldorligi 200 dan 500 mm gacha bo’lgan hamda, suv 
iste’moli koeffitsiyenti 200 dan 600 gacha miqdorda bo’lgan kuzgi bo’g’doyning 
absolyut quruq biomassasi keltirilgan. O’simliklar namlik mahsuldorligidan kelib 
chiqqan holda, hosil 33,3 – 250 s/ga ni tashkil etadi. 
Mahsuldorlikdagi farq suv iste’moli koeffitsiyentining o’zgarib turishiga 
bog’liq bo’lib, ular esa o’z navbatida vegetatsiya davridagi iqlim o’zgarishlari, 
o’g’itlarning dozasiga, tuplarning hosildorligiga bog’liq. Agrotexnika darajasi 
qanchalik kichik bo’lsa, suv iste’moli shunchalik yuqori bo’ladi. Hosil 
biomassasining aniq taxminiy namligi, hamda namlikning organik birikmani hosil 
bo’lishiga ketgan miqdori ma’lum chegarada o’zgarib to’radi (6-jadval). 400 mm 
mahsuldor namlik bo’lganda vegetatsiya davridagi Kuzgi bo’g’doy hamda K
W
= 375 
taxminiy hosil biomassasi 124 s/ga ni tashkil etadi, bu esa 49,6 s/ga bo’g’doyga teng 
(124 s/ga:2,5 qismi) (7-jadval). 
Hosilning rivojlanishida quyosh nurlari, issiqlik, namlik va ildizlar joylashishi 
katta ahamiyat kasb etadi. Ushbu ko’rsatkichlarning o’zaro bog’liqligi A.M. 
Ryabchikovning qo’yidagi formulasida aks etgan. 

---