Suv resurslarini boshqarish
Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
|
srmf
n
” bilan tasniflanadi. ; п ayl ayl W W К .) ' ( yn Wto tozasuv п W W n K ob va “n” ko„rsatkichlari aloxida korxonalarga, tuman va mamlakat uchun aloxida xisoblanadi. Etakchi korxonalarda – K ayl = 0,95-0,97. Masalan Ryazan neftni qayta ishlash zavodida K ayl = 0,97. K ayl ning qiymati sanoat turlariga qarab turlicha farqlanadi: oziq-ovqat sanoatida 0.45 va neftkimyo sanoatida 0.86 ko„rsatgichlarini tashkil etadi, Jumladan: Qora metallurgiya – 0,85 Rangli metallurgiya - 0,80 60 Neftkimyo sanoati - 0,86 Mashinasozlik - 0,70 Sellyuloza-qog„oz sanoati - 0,65 Engil sanoat - 0,60 Oziq-ovqat sanoati - 0,45 Bundan ko„rinib turibdiki, qora metallurgiyada ishlatiladigan suvlar eng ko„p samara bilan ishlar ekan. Samaradorlik bo„yicha undan keyin neft-kimyo sanoati turadi va unda K ayl, suv ishlatilish takrorlanishi “n” = 4,5-6,3 ni tashkil etadi. Sanoatda suvning sifatiga qo„yiladigan talablar va suvning ishlab chiqarish jarayonida ifloslanishi turlicha bo„lib, u suvning sanoatda qanday maqsadda foydalanilayotganiga bog„liq bo„ladi. Oldin keltirib o„tilgan suvning 6 ta vazifalarini umumlashtirib 4 guruxga bo„lishimiz mumkin: I – issiqlik tashuvchi (issiqlik tashish va sovutish vazifasi); II – muxit (erish va eritmalarni transportirovka qilish); III – xom-ashyo (ya‟ni mahsulot tarkibiga kirishi); IV – aralash (kompleks) foydalanish. Xar bir guruxda va ishlab chiqarishda suv sifatiga qo„yiladigan talablar texnologik jarayonlardan kelib chiqib belgilanadi. Lekin, xamma vazifalarni bajaruvchi guruxlarga suvdan foydalanishda umumiy talablar mavjud. Ular quyidagilar: 1) Korxonada ishlaydigan ishchilari iste‟mol qiladigan xo„jalik-ichimlik maqsadlaridagi suvlari sifati, kommunal suv ta‟minoti tizimi talablariga javob berishi kerak; 2) Texnologik jarayonlarda ishlatiladigan suv, korxona ishchilari uchun zararsiz bo„lishi va salbiy ta‟sirlar ko„rsatmasligi; 3) Jihozlarga, quvurlarga va inshootga salbiy ta‟sir qilmasligi shart; 4) Karbonat qoldiqlar chiqarmasli kerak, ular quvurlarga zarar etkazib, bug„ qozonlarining foydali ish koeffitsienti kamaytiradi; 61 5) Biologik o„sishlarni keltirib chiqarmasligi kerak; 6) Ishlab chiqarish jarayonlarining texnik-iqtisodiy ko„rsatgichlarini pasaytirmasligi va avariya xolatlarini keltirib chiqarmasligi kerak. Ishlab chiqarishda ishlatiladan suv sifati maxsulot sifati va uskunalarni xizmat ko„rsatishi muddatiga bevosita ta‟sir ko„rsatadi. Suv sifatiga eng yuqori talab - mahsulotning tarkibida suv tashkil etiladigan texnologik xom-ashyolar ishlab chiqarishi jarayonlarida qo„yiladi. Bular uchinchi gurux suvlaridir. Lekin ba‟zi soxalarda suvning sifat ko„rsatgichiga talab ichimlik suv sifatiga qo„yiladigan talabga nisbatan baland bo„ladi. Masalan, foto- va kinoplenka, foto- qog„oz ishlab chiqarishda Fe, Mn, Pi (HuSiO) bo„lmasligi kerak, oksidlanishiga va xlor tarkibiga chegara qo„yiladi. Kislota eritmalari, ishkor, bo„yoq va sovun ishlab chiqarishda ishlatiladigan suvda qattiqlik J ≤ 0,35 mg.ekv/l bo„lishi lozim. Oziq-ovqat sanoatida o„zining o„ziga xos talablari mavjud. Masalan, pivo ishlab chiqarishda juda oz miqdorda SaSO 4 bo„lishiga ruxsat beriladi. Vino, sutli maxsulotlar, konservalar ishlab chiqarishda suvda SaSl 2 i MqCl 2 bo„lmasligi kerak, shakar ishlab chiqarishda kislorodga bo„lga bioximik talab (BPK) kam bo„lishi kerak. Suv sifat ko„rsatgichiga undan issiqlik tashuvchi va gidrotransport maqsadlarida efoydalanilganda kam talab qo„yiladi, ya‟ni, I va III guruxlar. Suvda mexanik aralashmalar va katta o„lchamlardagi loylar bo„lmasligi, temirda korroziyani va betonni buzilishini keltirib chiqaruvchi elementlar bo„lmasligi lozim. Bug„ bilan ishlash xo„jaliklarda bo„lsa, belgilangan suv sifatidan tashqari, suvning qasmoq chiqarmasligi va ko„pirmasligi talablari qo„yiladi. Odatda suvni qasmoq chiqarishiga uning tarkibidagi tuzlar sabab bo„ladi, ularning eruvchanligi t 0 – CaCO 3 , CaSO 4 , CaSiO 3 , MqSiO 3 , CaSo 4 ko„rsatgichlar ko„payishi bilan pasayib ketadi. Ular qozonlarda qattiq qasmoqlar paydo qiladi. Natriy tuzlar – Na2CO 3 , NaHCO 3 , Na 2 SO 4 , Na 3 PO 4 , NaCl – faqatgina yuqori konsentratsiyali eritmalardan paydo bo„lib, kukunlar xosil qiladi. Suvning ko„pirishini uning tarkibidagi fosfatlar, ishqorlar, moylaydigan yog„lar xosil qiladi. Ko„pirishni kamaytirishda xlorid va sulfatlar yordam beradi. 62 Agregatlarni sovitishda foydalaniladigan suv xarorati t ≤ 25-30 0 S bo„lishi kerak. Suv termostabil bo„lishi kerak. Bu degani, ko„p marotabalik isitish va sovutish jarayonlarida oldingi t 0 xolatiga keltirilganida sovutgichlar va quvurlarda CaCO 3 chiqarmasligi va boshqa tuzlar tarkibi 0,25 g/m 2 /soat oshmasligi yoki 0,08 mm/soat qatlam paydo qilmasligi kerak. Qishloq xo„jalik extiyojlar uchun suv sifatiga qo„yiladigan talablar suvdan foydalanish turiga qarab o„zgaradi. Xayvonlarga beriladigan suv ichimlik suvi sifat ko„rsatkichlari doirasida bo„lishi kerak. Agar unday suv bo„lmaganda xayvon turlariga qarab mineralizatsiyasi 5-10 g/l va umumiy qattiqligi J um 45 mg-ekv/l gacha bo„lgan suvlar beriladi. Suvning rangi 20 0 gacha, tam va xidi 2 ballgacha va t 0 = 8-15 0 S bo„lishi ruxsat etiladi. Ichimlik suvi sifatida bo„lmagan suvdan foydalanish veterinariya organlari nazoratidan o„tishi kerak. Sug„orish maqsadida ishlatiladigan suv tuproq sho„rlanishini keltirib chiqarmasligi kerak. Sug„orish suviga bo„lgan aniq bir shakllangan talablar mavjud emas. Bunda odatda tajribaga asoslaniladi. Tajriba shuni ko„rsatadiki Na 2 SO 4 va MqSO 4 , hamda NaHCO 3 va NaCl miqdorini ko„p bo„lishi tuproq sho„rlanishiga olib keladi. Sug„orish suvi tarkibidagi tuzlar 1,5 g/l dan oshmasligi kerak. Sug„orish suvi sho„rligi 1 g/l ni tashkil etsa bu sug„orishga yaroqli xisoblanadi. Maxsulotni sovutish yoki boyitish uchun ishlatiladigan suvning termostabil va korroziyalik xususiyatlari o„sha maxsulot tarkibi bilan bog„liq bo„lishi zarur. SHuning uchun aylanma suvlar tarkibi va sifati xal etuvchi rolni o„ynamaydi. Umuman, issiqlik uzatuvchi sifatida ishlatiladigan suv sifati 3 ta toifaga bo„linadi. Download 0.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling