«сув сарфини улчаш иншоатларидан фойдаланиш графигини ишлаб чикиш»

«Suv sarfini o’lchaydigan Tomson inshootidan foydalanish grafigini ishlab 
chiqish va o’lchashlarining xatolik darajasini aniqlash» mavzusidagi 
6 - LABORATORIYA ISHI 
(Ajratilgan vaqti – 2 soat) 
Laboratoriya ishining vazifalari: 
1. Mavjud suv o’lchash inshooti to’g’risida atroflicha ma’lumot olish va 
ularining chizmalarini daftarga ko’chirish: 
Laboratoriya ishini bajarish uchun zarur asbob-uskunalar: 
1. Tajribalar stendi. 
2. Suv sarfini o’lchash inshootlari. 
3. Suv oqimi. 
4. Lineykalar. 
5. Sekundomerlar. 
6. Suv oqimi hajmini o’lchash uchun o’lchamli idish. 
7. Daftar. 
8. Qalam. 
9. Millimetrovka (12 shakl) 
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: 
1. Suv o’lchash inshootlar o’lchamlarini aniqlash va daftarda chizib olish. 
2. Sug’orish kanalidagi mavjud suv oqimi Q
i
 ni bosqichma-bosqich (bosqichlararo 
suv oqimi farqi taxminan 10% atrofida bo’lishi ma’qul) o’zgartirib suv o’lchash 
inshootidan oqib o’tadigan suv qatlamlari (H
i
) ni lineyka yordamida o’lchab, 
daftardagi mavjud 1- jadvaliga yozib olish. 
Jadval 1. 
H
i
, sm 
Q
i,
 m
3
/s 
Jadvalda b - suv o’lchash inshooti tubining ko’ndalang eni. 

---

29 
м 
H 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Q 
 
Grafik. Suv o’lchash inshootidan foydalanish grafigi. 
 
3. Suv o’lchash inshootining suv sarfi qiymatini o’lchash xatoligi aniqlanadi: 
р  


Q
ix 
 Q
i 

100 
, 
% 

Q
ix 
 
Bu formulada: 
Q
ix – 
faqatgina formuladan foydalangan taqdirda aniqlangan suv sarflari 
qiymatlari (qiymatlar butun, masalan 0; 1,0; 1,5; 2,0 va shunga o’xshash bo’lishlari 
lozim, ularning soni 5 tadan 9 tagacha qabul qilinishi ma’qul). 
Q
i 
- tajribalarda aniqlangan (H
i
) qiymatlari va berilgan formula yordamida 
hisoblangan suv sarflari (jadval-1.) 
Xatolik foizi 5% dan oshmasligi kerak. Xatolik foizi 5% dan oshgan holda, 
formulaga musaxxihlik koeffitsienti (K
m
 ) kiritilishi lozim. 
Masalan: Tomson suv o’lchagichi xatolik foizi 5% dan oshgan holda, 
formula 
Q  К 1400 Н 
2
shaklida o’zgatiriladi va (H
i
) (jadval-1.) 
qiymatlaridan foydalanib, grafik qaytadan chiziladi. 
Н 

---

30