Suvda va quruqliqda yashovchilar

Alkanlarni nomlash. Organik birikmalar uch xil nomenklatura bo‘yicha nomlanadi: tasodifiy (empirik), ratsional va IYUPAK bo‘yicha.
Tasodifiy nomlash: bu nomlash moddaning ochilish tarixi yoki uning olish manba’i bilan bog‘liqdir. M-n. CH₄– metan botqoq gazi, НСOOН – chumoli kislota, CH₃CHOНСOOН – sut kislota va boshq.
Rasional nomlash: barcha alkanlar gomologik qatorning dastlabki vakili metanning bitta yoki bir necha vodorodini boshqa radikallarga almashingan hosilasi deb qaraladi:
СН₃
СН₄ СН₃СНСН₃ СН₃ССН₃
СН3 СН₃
Bu nomlash murakkab bo‘lmagan alkanlarni nomlash uchun qulaydir.ì åòàí òðèì åòèëì åòàí òåòðàì åòèëì åòàí
IYUPAK (sistematik) nomenklaturada nomlash:  Alkanlarni IYUPAK bo‘-yicha nomlash uchun quyidagi tartib qabul qilingan:

1. 
   Asos sifatida uglerod atomlarining eng uzun zanjiri tanlab olinadi. Zanjirga bog‘langan alkil radikali o‘rinbosar sifatida qaraladi;
   
2. 
   Tanlab olingan eng uzun zanjir nomerlanadi. Nomerlash zanjirning tarmoqlanishi chetga yaqin bo‘lgan tomonidan boshlanadi;
   
3. 
   Agar zanjirning bitta yoki bir nechta uglerod atomlarida o‘rinbosarlar joylashgan bo‘lsa, nomlanganda nomer har bir o‘rinbosarga qo‘yiladi va vergul bilan ajratiladi, bir xil o‘rinbosarlarning soni di-, tri-, tetra– va h.k. grek sonlari bilan ko‘rsatiladi.
   
4. 
   Alkan molekulasida turli o‘rinbosarlar bo‘lib, ular uglerod atomlarining soni va tarmoqlanish darajasi bilan farq qilsa, alkanni nomlashda o‘rinbosarlar alfavit bo‘yicha nomlanadi.
   

CH_{3
1 2 3 4 5 6 7 8 9}
CH₃ CH CH₂ CH C CH₂ CH₂ CH₂ CH₃
CH3 C2H5 CH CH3
CH₃
5-izopropil-2,5-dimetil-4-etilnonan

5. 
   Alkanning tarmoqlangan uzun zanjiri nomerlanadi, nomerlash uglevodorod asosiy zanjiri bilan bog‘langan uglerod atomidan boshlanadi. O‘rinbosar nomi qavs ichida yoziladi:
   

_{1 2 3 4 5 6 7 8 9}
CH₃ CH CH CH CH CH CH CH CH₃ 3
2-metil-5-(1,2-dimetilpropil)nonan
_{1 2 3 4 5 6 7 8 9} 10
CH₃ CH CH CH CH CH CH CH CH CH₃
CH₃ CH CH₂ CH₃
5-(1-metilpropil)dekan, 5-ikkilamchibutil-2-metildekan
Uglerod atomlari birlamchi (–), ikkilamchi (=), uchlamchi () va to‘rtlamchi () bo‘ladi. Bitta uglerod bilan bog‘langan uglerod atomiga birlamchi, ikkita bilan bog‘langaniga ikkilamchi, uchta bilan bog‘langan bo‘lsa uchlamchi va to‘rtta bilan bog‘langan bo‘lsa to‘rtlamchi uglerod atomi deyiladi. M-n:
_{5 4 3}С Н 3 1 2 3С 24Н 5 5 6 1 С2 Н 3₃  2 1
СН₃СН₂СНСНСН₃ СН₃СН₂ССН₂СН₂СН₃ СН₃ССН₃
СН₃ СН₃ СН₃
2,3-диметилпентан 3-метил-3-этилгексан 2,2-диметилпропан
Alkan molekulasidan bitta vodorod tortib olinsa alkil radikali hosil bo‘ladi:
R H
-H
Alkil radikalining nomi alkanning –an qo‘shimchasini –il almashtirib hosil qilinadi. CH₃–
metil, CH₃CH₂-etil, CH₃CH₂CH₂-propil, (CH₃)₂CH-izopropil, С₄Н₉-butil, CH₃CH(CH₃)CH₂izobutil, CH₃CH₂(CH₃)CH-ikkilamchi butil, (CH₃)₃S-uchlamchi butil radikallari.
Tarkibi С₈Н₁₈ bo‘lgan alkanni uzun zanjirida 6 ta uglerod atomi tutgan izomerlarini tuzilish formulalarini yozing va IYUPAK bo‘yicha nomlang.