Svodka haqqinda tu’sinik ha’m onin’ tu’rleri Reje: Kirisiw: Toplaw haqqinda tu’sinik ha’m onin’ tu’rleri

Sapa jag’inan bir tu’rdegi tipke iye bolg’an gruppalardi payda etiw

Bir yamasa bir neshe gruppalardi bir-biri menen salistiriw

Uliwmaliq nizam aniq ko’riniwshi iri araliqli gruppalardi payda etiw maqsetinde qollaniladi

EKILEMSHI GRUPPALAW

• 
  Za’ru’r belgiler ha’diysenin’ ma’nisin, o’zgesheligin ko’rsetedi. Ka’rxanalardi o’nim ko’lemi, o’ndiris fondlari boyinsha gruppalaw za’ru’r belgi boyinsha gruppalawg’a misal bola aladi.
  

• 
  Za’ru’r bolmag’an belgiler ha’diysenin’ tek g’ana sirtqi ta’repin sipatlaydi. Bug’an ka’rxanalardin’ ati, kimge tiyisliligi usag’an belgiler boyinsha gruppalawlar misal bola aladi.
  

Juwmaqlaw

Statistikada qanday kórsetkishler ortasha muǵdarlar dep ataladı? Ekonomikada júz bolatuǵın ǵalabalıq hádiyselerdiń tipik qásiyetlerin, tipik belgilerin ulıwmalastırǵan halda xarakteristikalaytuǵın kórsetkishler ortasha muǵdarlar dep ataladı. Ekonomikada júz bolatuǵın hár qanday hádiyse óziniń jalǵız hám ulıwma muǵdarına iye boladı. biraq olar sol hádiysediń tipik qásiyetlerin ulıwmalastırǵan halda xarakteristikalay almaydı. Sol sebepli ǵalabalıq hádiyseni, jıynaqtı tipik qásiyetlerin ulıwmalastıratuǵın kórsetkishni, yaǵniy ortasha muǵdardı anıqlaw zárúrshiligi payda boladı. Ǵalabalıq hádiyselerdiń hár qanday xildosh, turdosh gruppada hámme waqıt malum dárejede bir-birinen parıq etiw, xilma xillik ámeldegi boladı, olarda xilma xillik bar ekenliginen ortasha muǵdardı esaplab alıw ushın zárúrshilik payda boladı. Ortasha muǵdar ózi tariflab beretuǵın gruppa daǵı turdosh bolǵan malum hádiyselerdiń barlıǵına tán bolǵan ulıwma tipik ayrıqshalıqlardı ańlatadı. Mısalı, rayon boyınsha paxta zúráátliligin úyrenip, unga baho beriw ústinde gáp barsa, bir fermer xojalıǵınıń qolǵa kirgizgen hosldorligi dárejesi hám jalpı ónimi tuwrısındaǵı malumotlar jetkilikli bolmaydı, sebebi paxta zúráátliligi dárejesi hám jalpı ónimi muǵdarı hár bir fermer xojalıǵında (aytaylik rayonda 1200 fermer xojalıǵı ámeldegi ) hár túrlı boladı. Bir fermer xojalıǵınıń zúráátliligi kórsetkishi boyınsha rayon daǵı paxtanıń ortasha zúráátliligi dárejesine baha berip bolmaydı. Sol sebepli rayon boyınsha ortasha paxta zúráátliligi dárejesi kórsetkishin anıqlap, onıń jaǵdayına, dinamikası ózgeriwine, onıń rawajlanıw tendensiyasiga ataq beriw múmkin. Ortasha sanlar bir birinen parq etiwshi jalǵız miqdolarning ortashası bolıp tabıladı. Ortasha muǵdarlar jıynaq birlikleri arasındaǵı ayırmashılıqlardı ulıwmalastıradı, sol jıynaq ushın tán bolǵan tipik ayrıqshalıqlardı, ulıwma baǵdarın ashıp beredi. Basqasha aytqanda, ortasha muǵdarlr jıynaq ushın tán bolǵan nizamlıqtı ańlatadı.