T a d b ir k o r L ik n I r IV o j L a n t ir is h is t iq b o L l a r I

Kichik biznes va xysysiy 

tadbirkorlikni moliyaviy qo'llab- 

quwatlash mexanizmi

Budjet

mexanizmi

Respublika

budjetidan

moliyalash

Hududiy dasturlar 

orqali moliyalash

Mahalliy

budjetdan

m r t l i v a l a c h

Davlat tasarrufidan 

chiqarish va 

xususiylashtirish

-maxsus soliq tartibi; 

-soliq imtiyozlari; 

-soliqdan ozod qilish; 

-soliq hisobini 

yuritishninr 

soddalashtirilran 

tartibi;

-alohida soliq va 

yig'imlar bo'yicha 

soliq deklaratsyalari 

shakllari

_L

Soliq

Kredit

O'zini-o'zi  mablag'  bilan

mexanizmi

mexanizmi

ta’minlash

-imtiyozli kreditlash; 

-kichik biznesni 

qo' llab-qywatlash 

bo'yicha davlat va 

jamoat jamg' armalari; 

-davlat kafolatlari va 

boshqa kafolatlar; 

-bank kreditlari; 

-tijorat kreditlari; 

-lizing operatsiyalari; 

-xalqaro fondlar

_L

-Nizom jam armasi;

-foyda  olish  va  uni  quyidagilami 

moliyalashga y naltirish 

-joriy xarajatlar;

-ishlab  chiqarishni  Kengaytirish  va 

taicomillashtirish xarajatlari;

-maxsulotni yangilashga y naltirish;

-ish haqini oshirish,

-ijtimoiy ehtiyojlarga xarajat qilish;

-davlat  oldidagi  majburiyatlarni  bajarishga 

sarflash;

-aKsiyalar chiqarish;

-intellectual  ти1кка  egalix  huquqidan 

foydalanishdan daromad olish

1 1 .3.1-rasm .  K ic h ik  b izn es va x u su siy  tad b irk orlik n i  m o liy a v iy 

q o 'lla b -q u v v a tla sh   m ex a n izm i

Manba:  Mualliflar ishlanmasi

Bizningcha,  soliq  mexanizmi  4  ta  asosiy  elementdan  -  maxsus  soliq 

tartibi;  soliq  imtiyozlari;  soliqdan  ma’lum  muddatga  ozod  qilish;  soliq 

hisobini  yuritishda soddalashtirilgan qoidalar,  alohida soliqlar va yig'imlar 

bo'yicha  soddalashtirilgan  soliq  deklaratsiyalari  shaklidan  iborat. 

O'zbekiston  soliq  tizimining  o'ziga  xosligi  shundaki,  unda  maxsus  soliq 

tartiblari  (shu  jumladan,  kichik  tadbirkorlik  uchun  ham)  mavjud.  Ular 

kichik tadbirkorlik subyektlarini soliqqa tortish va soliq to'lashning boshqa 

tashkilotlar  va  yakka  tartibdagi  tadbirkorlar  uchun  mavjud  bo'lgan 

amaldagi  qoidalaridan  farq  qiluvchi  alohida  qoidalardan  foydalanish 

imkoniyatini beradi.

Tahlillar  shuni  ko'rsatmoqdaki,  tashkil  etilayotgan  aksariyat  kichik 

biznes  subyektlarida  dastlabki  sarmoya  sifatida  o'z  mablag'lari  (ustav 

fondi  pul  mablag'lari  qismi)  kam  ishtirok  etadi.  Bu  bir  tomondan 

respublikamiz  hukumati  tomonidan  kichik  biznes  subyektlariga  kredit 

berish  mexanizmi  rivojlantirilishi  tufayli  ularga  kredit  resurslarining 

dastlabki  sarmoya  sifatida jalb  etilishi  samarasi  bo'lsa,  boshqa  tomondan 

ayrim tadbirkorlarda tadbirkorlik qobiliyati bo'lsa-da,  dastlabki jamg'arma 

yo'qligini bildiradi.

---

O'zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimovning  2011-yil  21- 

yanvar kuni  O'zbekiston Respublikasi  Vazirlar Mahkamasining 2010-yilda 

Respublikani  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va  2011-yil 

iqtisodiy  dasturining  eng  muhim  ustuvor  vazifalariga  bag'ishlangan 

majlisida  ta’kidlaganlaridek:  “

2 0 1 0

-yilda  tijorat  banklarining jami  kapitali 

36  foizga  ortgan  va  banklarimiz  erishgan  23  foiz  miqdoridagi  kapitalning 

yetarlilik  darajasi  dunyoda  qabul  qilingan  xalqaro  standartlardan  3 

barobardan  ko'pdir.  Faqat  depozitlar  hajmi  1,5  barobardan  ziyod 

oshgan”33.

Shu jumladan,  “Mikrokreditbank”  ochiq  aksiyadorlik  -   tijorat  banki 

tomonidan  o'tgan  mamlakatimizda  amalga  oshirilayotgan  keng  qamrovli 

islohotlaming  tub  mazmunidan  kelib  chiqib  halq  farovonligini  oshirish 

maqsadida bir qator ijobiy  ishlar amalga oshirilmoqda.

“Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  yili”  deb  nom  olgan  joriy 

yilda  “Mikrokreditbank”  ochiq  aksiyadorlik-tijorat  bankining  asosiy 

vazifalaridan  hisoblangan  imtiyozli  mikromoliyaviy  xizmatlari  ko'lamini 

yanada kengaytirish borasida bir qator vazifalar belgilangan.  Jumladan,

• kichik biznes,  xususiy  tadbirkorlik  subyektlariga,  fermer va  dehqon 

xo'jaliklariga  o'zlarining  ishlab  chiqarish  faoliyatini  mustahkamlash  va 

kengaytirishlari uchun mikrokreditlar berish, keng ko'lamdagi  bank hamda 

konsalting xizmatlari  ko'rsatish;

• sifatli  bank  xizmatlaridan  bahramand  bo'lish  maqsadida,  ayniqsa 

qishloq  joylarda,  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  subyektlariga 

xizmat  ko'rsatish  uchun  ко'shimcha  imkoniyatlami  ta’minlaydigan 

filiallar  va  mini-banklar  tizimi  orqali  moliyaviy  infratuzilmani  yanada 

rivojlantirish;

• mikrokreditlar  berish  hamda  mikrolizing  yo'li  bilan  mikrofirmalar, 

oilaviy  biznes  va  kasanachilik  rivojlanishini  rag'batlantirish  va  qo'llab- 

quvvatlash  hisobiga  tadbirkorlik  sohasi  kengayishiga  ko'maklashish  kabi 

vazifalar bank faoliyatining ustuvor yo'nalishlaridandir.

Shuni  ham  aytib  o'tish  lozimki,  bugungi  kunda  “Mikrokreditbank” 

ochiq  aksiyadorlik-tijorat  banki  quyidagi  mikromoliyaviy  xizmatlami 

ko'rsatib kelmoqda:

• yangi  tashkil  etilgan  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik 

subyektlariga boshlang'ich sarmoyani  shakllantirish uchun yiliga 3  foizdan

33  Prezident  Islom  Karimovning  2010-  yilda  mamlakatimizni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va  2011-yilga 

moMjallangan  eng  muhim  ustuvor  yo'nalishlarga  bag'ishlangan  O'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 

majlisidagi ma’ruzasi. //Xalq so'zi, 2011-yil  22-yanvar, №16 (5183)

---

yuqori  bo'lmagan  foiz  stavkasida,  eng  kam  ish  haqining  50-200 

barobarigacha miqdorida  18  oygacha bo'lgan muddatga;

• kichik  biznes  subyektlari  faoliyatini  kengaytirish  va  aylanma 

mablag'larini  to'ldirishga  mikrokreditlarni  Markaziy  bankning  qayta 

moliyalash  stavkasining  50  foizidan  yuqori  bo'lmagan  stavka  bo'yicha, 

eng  kam  ish  haqining  500  barobarigacha  miqdorida  24  oygacha  bo'lgan 

muddatga;

• kichik  biznes  subyektlari  uchun  yiliga  5  foizdan  yuqori  bo'lmagan 

foiz  stavkasida,  eng  kam  ish  haqining  2000  barobarigacha  miqdorida  3 

yilgacha bo'lgan muddatga imtiyozli mikrolizing bo'yicha xizmatlar.

Shuni  ham  ta’kidlash  kerakki,  bugungi  kunda  tadbirkorlik 

subyektlariga 

mikrokredit 

ajratish 

jarayonini 

soddalashtirish, 

rasmiylashtirish jarayonini  qisqartirish  borasida  O'zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining  2006-yil  5-maydagi  ““Mikrokreditbank”  aksiyadorlik 

tijorat  bankini  tashkil  etish  to'g'risida”gi  №  PF-3750  sonli  Farmoni  qabul 

qilingan.  Bunda  qarz  oluvchi  tomonidan  mikrokredit  olish  uchun  taqdim 

etiladigan hujjatlar ro'yxati  faqat:

• mikrokredit olishga buyurtmanoma;

• biznes-reja;

• mikrokredit  qaytarilishi  ta’minlanishini  tasdiqlovchi  hujjatlar  bilan 

cheklanadi.

Xulosa  o'rnida  shuni  aytish  mumkinki,  2011-yilda  bank-moliya 

tizimi  oldida  turgan  vazifalarning  ijrosini  ta’minlash,  kichik  biznes  va 

xususiy  tadbirkorlikni  yanada  rivojlantirish,  qulay  ishchan  muhitni 

yaratish,  tashkil  etilayotgan  tadbirkorlik  subyektlari  hisobiga  yangi  ishchi 

o'rinlarini  yaratishda  tijorat  banklarining,  xususan,  “Mikrokreditbank” 

ochiq  aksiyadorlik-tijorat  bankining  imtiyozli  mikrosarmoyalari  muhim 

ahamiyat  kasb  etadi.  2011-yilda  Markaziy  bank  qayta  moliyalash 

stavkasining  14  foizdan 

1 2

  foizga tushirilganligi  ushbu  vazifalami  amalga 

oshirishda 

hukumatimiz 

tomonidan 

yaratilayotgan 

ko'plab 

imkoniyatlardan  biridir.  Kichik  biznes  va  tadbirkorlikni  moliyaviy 

vositalarini  shakllantirish  bevosita  tovar va  xizmatlar  ishlab  chiqarishning 

imkoniyatlar  va  aholini  birlamchi  tovar  va  xizmatlarga  bo'lgan  ehtiyojini 

qondirishdagi  muhim omillari sifatida e’tirof etiladi.