T atamuratova, X. Ergasheva, M. Qurbonov mutaxassislik

37
\
Mash ulot rejasi

1. 
   0*quv materialining mazmunini tanlash va mantiqiy bayon etish uchun graf uslubidan foydalanish.
   
2. 
   Mash ulotlarning asosiy turlari.
   
3. 
   Test sinovlaridan tkazish.
   

Adabiyotlar

1. 
   EpeuKHH M.H. CoBepuieHCTBOBaHHe o6yneHHH B TexHHKyMe - M.: BbiciuaH uiKOJia, 1987. - c. 9-15, 27-35, 112-114.
   
2. 
   CeMyuiHHa JI.T., .HpomeHKO H.T. Co^nepacaHHe H MCTOZIBI o6y- neHHH B cpeAHHX cneuHajiBHBix yqe6HBix 3aBeaeHHHx: yHe6H-MeT0#. noco6He-M.: BBicuiaa uiKOJia, 1990. - c. 27-43.
   

Uslubiy ishlanmaning yoyma varianti (senariy)
quv materialining mazmunini tanlash va mantiqiy bayon etish uchun graf usulidan foydalanish

• 
  qituvchi ma'ruza mash ulotining berilgan b limining asosiy maqsadini tushuntiradi.
  
• 
  quv mash ulotlari t ri tanlanishi va bayon etilishining mohiyatini ta 'kidlaydi.
  

- quv materiallarining bayon qilish usullarini tahlil qiladi va unga b lgan talablarni shakllantiradi.
quv ma'lumotlarini yetkazib berishdan oldin qituvchi uning mazmuni va tarkibini aniq tushunishi kerak.
quv elementi ( E) deb, rganilishi kerak b lgan fan, jarayon, hodisa, xossa, shuningdek, bo liqlik (munosabat), q llanish (ishlatilish) hamda harakat usullariga aytiladi.
Graf usuli yordamida quv ma'lumotlarini quv elemetlariga b lish va uning tarkibiy bo larini namoyon qilish juda qulay.
Graf deb rebrolar, yoylar bilan birlashgan nuqta (ch qqi)lar yi indisiga aytiladi.
Turli tipga ega b lgan, taklif qilinayotgan nazariy matematika- ning b limlaridan biri graflar nazariyasi b lib, bizning maqsadimiz uchun ancha qulay b lgani yassi graf- «yo och»dir.


38

1. 
   rasm. Gtaflami rasmiylashtirisli namunalari: a) graf mavzusi «0.‘quv mavzusi grafi»; b) uralash grab, d) tartibni ajratishga ruxsiit bcrilmaydi (O‘E - 5, II tartib); e) o‘quv clcmoitini ajratish tavsiyit etilmaydi (O‘E 9); I) rebro hotida o‘tkazishga ravsiyti etilmaydi; g) «d» variantining to‘g'rilangan varianti.
   

39

quv mavzusining graf ch qqisi quv elementini namoyon qiladi, rebro esa ularning bo lanishi hamda b ysunishini k rsatadi. quv elementlari gorizontal holatda tartib bilan joylashtiriladi.
Bir tartibda joylashtirilgan quv elementlari bir davr yoki yi ma tushunchaga tegishli b lishi kerak. Bu davr yoki tushunchaning qisqacha aniqlanishi asos deyiladi.
\-a rasmda k rsatilganidek, graf faqat deduktiv bo lanishga ega. Rebro yuqorida joylashgan quv elementidan quyida joylashgan tomon tarqaladi.
Bu holat quvmavzularining graflarini tuzishda k p q Ilaniladi. Bu deduktiv graf eng maqsadga muvofiq va keng tarqalgan ketma- ketlikda umumiydan xususiyga k rinishida qitishni ifodalaydi. Biroq graflarda induktiv bo lanishlar ham b lishi mumkin, ya'ni rebro bir nechta yuqorida joylashgan quv elementidan faqat bitta quyida joylashgan quv elementiga tushadi (\-b rasmga qarang: E
- 11). Faqat shunday bo lanishga ega graflar - induktiv graf deyiladi. Agar graf ham induktiv, ham deduktiv bo larga ega b lsa, aralash graf deyiladi.
Tartibi, odatda rim raqami bilan belgilanadi. Bir tartibni ajratish, agar unga bittagina quv elementi (\-d rasmga qarang: E - 5) q shilsa ham ma'nosini y qotadi. Ushbu sababga k ra birinchi
quv elementi uchun tartib belgilanmaydi.
Agar yuqori tartibli quv elementi bilan uning bir zi bo lanishga ega b lsa (1, 2-rasmga qarang: E-9), grafda quv elementi uchun alohida ch qqini ajratish tavsiya etilmaydi. Bu holda uning ma'lumoti yuqori tartibli quv elementi tarkibiga kiradi deb hisoblanadi.
Rebrolar bilan barcha bo lanishlar emas, balki faqatgina asosiy bo lanishlar k rsatilishi lozim. Rebro zaro kesishuv hamda siniq chiziqlarsiz t ri chiziqlarni ifodalasa, maqsadga muvofiq b ladi (1-f va 1-g rasmlar).
Graf mavzulari ishlab chiqishni bosqichma-bosqich olib borish lozim:

1. 
   Qabul qilingan mavzu matnini fanning quv dasturidan k chirish.
   
2. 
   Mavzu matnini tahlil qilish: berilgan savol b yicha mutaxassisni tayyorlash uchun zarur b lgan barcha ma'lumotlar mavjudligi,
   

40

mazkur fanning oldingi mavzulari bilan yoki ilgari rganilgan biror fan bilan takrorlanmasligini tekshirib k rish.

Mavzu matnini shunday tahrir qilish lozimki, bunda graf asosi namoyon b lsin.

3. 
   Ishchi variant b yicha mavzu dasturi asosida matnning qisqacha konspekti yoki tezisini tuzish kerak.
   
4. 
   Tartib soni va ularning ketma-ketligini aniqlash.
   
5. 
   Graf blanki va spetsifikatsiya shaklini tayyorlash.
   
6. 
   Mavzu matnining ishchi varianti mazmunini graf va spetsiftkatsiya t liq qamrab olgani, ortiqcha quv elementlar bor- y qligini tekshirish.
   
7. 
   Graf va spetsifikatsiyaning oxirgi variantini tuzish. Uning ekspert tekshiruvini tashkil qilish.