T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi

 
 
 
 
 
 

---

15 
BİRİNCİ BÖLÜM 
1. ERKEN DÖNEM OSMANLI KAYNAKLARINDA KUDÜS 
ALGISI 
Osmanlı Devleti’nin tarih sahnesinde kimlik kazanmaya başladığı XIII. 
yüzyılın sonları ile XIV. yüzyıl başlarına dair tarihî materyal yok denecek kadar 
azdır. Osmanlı kuruluş dönemi hakkında bilgi veren kaynaklar, devletin 
kuruluşundan 100-150 yıl sonra yazılmaya başlanmıştır.
35
Buna rağmen Eski 
Anadolu Türkçesi ile yazılmış en eski örnekler arasında gösterilen Ahmed Fakih’in 
Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe adlı eseri bu dönemle ilgili bilgi vermesi açısından 
oldukça önemli görülmektedir. Ahmed Fakih, Hac ziyareti için Hicaz’a gittiği sırada 
Kudüs’e de uğramış, burada iki ay geçirmiştir.
36
Müellif, Kudüs’ü ziyareti 
neticesinde hayranlığını gizleyememiş ve bu ziyaretinin Allah’ın bir lütfu sonucu 
gerçekleştiğini belirtmiştir.
“Her dem şükür ol Allaha kıldı bize ‘inâyeti 
Kereminden nasîb itdi bu mübârek ziyâreti.”
37
 
Ahmed Fakih, Kudüs’ü sadece ziyaret edip dönecek iken iki ay daha kalıp bu 
mukaddes yerde daha fazla vakit geçirmeye karar verdiğini, Kubbetü’s-Sahra’nın 
direk ve kapı sayısından, mermerinin rengine kadar pek çok ayrıntı ile birlikte 
eserinde Fi Zikri Vasfı Mescidi’l-Kudsi’ş-Şerîf ve Mâ Fîhâ başlığı altında şöyle 
belirtmiştir. 
“‘Acâyib yir imiş Kuds-i mübârek 
35
Fahameddin Başar, “İlk Osmanlı Tarihçileri”, Türkler, C. XI, Ankara, 2002, s. 409. 
36
Ahmed Fakih, Kitabu Evsafı Mesacidi’ş-Şerife, yay. Hasibe Mazıoğlu, Türk Dil Kurumu 
Yayınevi, Ankara, 1974, s. 8. Eser ilk olarak Hasibe Mazıoğlu tarafından ilim dünyasına 
kazandırılmış, yayınlanan eserde sözlük eklemeli transkripsiyon ve tıpkıbasım metin birlikte 
okuyucuya sunulmuştur. Kitabu Evsafı Mesacidi’ş-Şerife adlı eser içinden tez için alıntılanan 
kısımlarda neşredenin transkiripsiyonu kullanılmıştır. Eserin yazılış tarihi ve Ahmed Fakih’in yaşadığı 
dönem ile ilgili çeşitli tartışmalar vardır. Eserin yazı özelliklerinden XV. yüzyıla ait olduğu tahmin 
edilmektedir. Dolayısıyla müellifin en geç XIV. yüzyılın sonu XV. yüzyılın başında yaşama ihtimali 
üzerinde durulmakta, söz konusu eserin XIII. yüzyılda yaşamış Ahmed Fakih’e ait olup olmayacağı 
hususuna ihtiyatla yaklaşılmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz: Osman F. Sertkaya, “Ahmed Fakih”,